Ontdekte memo wijst op rol Japanse keizer Hirohito bij aanval Pearl Harbor
In Japan is een memo opgedoken die een nieuw licht werpt op de rol van de premier en de keizer in aanloop naar de aanval op Pearl Harbor in 1941. Het onderwerp ligt erg gevoelig in Japan. De ontdekker van het document wachtte negen jaar voordat hij zijn vondst wereldkundig maakte.
"Ik was bang voor een storm van kritiek", vertelt boekhandelaar Takeo Hatano, die het handschrift en ouderwetse taalgebruik ontcijferde. "Maar ik hoop dat we er door deze memo achter komen wat er is gebeurd in de Tweede Wereldoorlog."
Uren voor de aanval
Hatano kreeg door dat hij iets speciaals in handen had toen hij de datum boven de tekst zag: zondag 7 december 1941, de dag van de Japanse aanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï. Na wat speurwerk ontdekte hij dat het om een memo ging, geschreven door toenmalig kabinetslid Michio Yuzawa.
De politicus beschrijft een gesprek dat hij met premier Hideki Tojo en een andere topadviseur had, enkele uren voor de aanval op Pearl Harbor.
Ik denk dat we de oorlog al bijna hebben gewonnen.
Tojo vertelde Yuzawa dat keizer Hirohito "niet twijfelde" en "geen tekenen van spijt" toonde over het besluit van de Japanse regering om diplomatieke gesprekken met Groot-Brittannië en Verenigde Staten te beëindigen. De gesprekken waren gericht geweest op het voorkomen van oorlog.
Keizer Hirohito had de premier verzekerd van zijn steun, zo vertelt Tojo in de memo. "De keizer leek op zijn gemak en was onvermurwbaar over het besluit dat hij had genomen. Gezien de huidige omstandigheden, denk ik dat we de oorlog al bijna hebben gewonnen."
Zijn optimisme bleek misplaatst. De aanval op Pearl Harbor was vanuit Japans oogpunt weliswaar een succes, met 2400 doden en veel materiële schade aan Amerikaanse zijde.
Kijk hier naar een terugblik op het moment dat volgens sommige historici beslissend was voor de Tweede Wereldoorlog.
Maar al binnen enkele maanden keerde het tij. Japan leed grote verliezen, maar weigerde op te geven. Het land erkende alsnog de nederlaag na atoomaanvallen op Hiroshima en Nagasaki en een aanval op Japanse troepen door het Sovjet-leger in augustus 1945.
Tojo werd na de strijd veroordeeld als oorlogsmisdadiger en ter dood gebracht. "Hij heeft veel verantwoordelijkheid op zich genomen en er eigenlijk alles aan gedaan om de schuld weg te nemen bij keizer Hirohito", vertelt correspondent Kjeld Duits vanuit Tokio.
Na de oorlog is de keizer altijd afgebeeld als iemand die tegen de oorlog was. Ook omdat de VS, die Japan na de Tweede Wereldoorlog nog jarenlang bezette, vreesde dat het land zonder de keizer uiteen zou vallen. "Zo bezien is de ontdekking van deze memo een heel interessante ontwikkeling", zegt Duits.
Met dit soort informatie moet je in Japan heel voorzichtig omgaan.
Nog steeds woedt in Japan discussie over de rol van het land in de Tweede Wereldoorlog. Een deel van de bevolking ziet Japan als agressor, anderen weigeren dat te geloven. Vooral bij een kleine, maar agressieve groep ultranationalisten valt dit soort nieuws over de keizer slecht.
Met geweld proberen zij het beeld in stand te houden van een keizer die boven alle partijen stond. Zo werd in 1990 de burgemeester van Nagasaki neergeschoten nadat hij zich negatief had uitgesproken over Hirohito, die een jaar eerder was overleden.
Duits: "Niet voor niets wachtte deze boekhandelaar negen jaar lang voordat hij de memo naar buiten bracht en koos hij zorgvuldig via welk medium hij het nieuws bekendmaakte. Met dit soort informatie moet je in Japan heel voorzichtig omgaan."
