'Politie gelooft alibi's van onschuldigen vaak niet'

Kunt u vertellen waar u op 1 februari was?

Nee? Dat is niet zo heel vreemd. De meeste mensen moeten voor een antwoord op die vraag toch even hun agenda checken. Maar bij een politieverhoor wordt verwacht dat een verdachte dit zo even uit zijn mouw schudt.

Gebeurt dat niet, dan wordt een alibi al snel ongeloofwaardig gevonden, blijkt uit onderzoek van rechtspsycholoog Ricardo Nieuwkamp. Vandaag promoveerde hij daarmee bij de Universiteit van Maastricht.

Kassabonnetjes en camerabeelden

De politie vindt bij slechts twee procent van de verdachten die achteraf onschuldig blijken dat het alibi boven alle twijfel is verheven. "Een verhaal is pas waterdicht als er sluitend bewijs is dat iemand niet op de plaats delict was", vertelt Nieuwkamp in het NPO Radio 1-programma Nieuws en Co.

Dat bewijs kan bestaan uit camerabeelden van de plek waar een verdachte was ten tijde van het misdrijf. Of een kassabon van de supermarkt waar een boodschap is gedaan, of zelfs gegevens van masten waar een mobiele telefoon verbinding mee heeft gemaakt.

Naast sluitend bewijs wil de politie ook dat een verdachte direct het hele verhaal vertelt, en niet later zijn alibi bijstelt. "Dat is een probleem", zegt Nieuwkamp. "Want de meeste mensen kunnen niet eens reproduceren wat ze vorige week hebben gegeten."

Tel daarbij op dat de meeste mensen een politieverhoor zeer stressvol vinden en je hebt de perfecte mix voor een situatie waarin alles mis kan gaan. "Vooral als je onschuldig bent."

"Wat wij zien is dat het voor deze 'leken' heel lastig is om met bewijs van onschuld te komen", vertelt Nieuwkamp. "En dat leidt er dus toe dat maar twee procent van de alibi's van onschuldigen vanaf het eerste moment wordt geloofd."

Mensen die verhoord worden door de politie zouden zich volgens de rechtspsycholoog veel meer bewust moeten zijn van wat zij nodig hebben om te bewijzen dat ze niet op de plaats delict waren. "Een goed verhaal is niet genoeg." Camerabeelden, kassabonnetjes, telefoongegevens kunnen allemaal helpen om de politie te overtuigen. "En maak daarnaast ook gebruik van je rechten, zoals een advocaat die naast je zit."

Daarnaast moeten agenten zich bewuster worden van de kwetsbare positie van een eventueel onschuldige verdachte, zegt Nieuwkamp. "Zij denken vanuit een bepaald referentiekader en vinden bewijs iets vanzelfsprekends, maar dat is het niet voor iemand die daar nooit mee te maken heeft. En iemand in een stressvolle situatie kan zich ook gewoon vergissen."

Luister het gesprek met rechtspsycholoog Ricardo Nieuwkamp hier terug: