NOS NieuwsAangepast

Stemmen is voor de meeste kiezers geen rationeel proces

Vanaf morgen, exact een maand voor de gemeenteraadsverkiezingen, is de digitale stemhulp het Kieskompas te raadplegen voor tientallen gemeenten. Vorige week gingen 44 Stemwijzers al online. Vanaf nu zijn drie grote stemhulpen, inclusief Mijnstem, voor het eerst samen te vinden op één platform, zodat geïnteresseerden minder hoeven rond te klikken als ze een stemhulp zoeken. Amsterdam heeft ze bijvoorbeeld alle drie.

Maar wat nu als je in een gemeente woont waar géén digitale hulpmiddelen beschikbaar zijn voor de twijfelende kiezer? Hoe informeer je je in een tijd waarin burgers volgens onderzoek met name in kleinere gemeenten ook al nauwelijks bestuurlijk nieuws onder ogen krijgen? En, misschien nog wel een belangrijker vraag: is dat een probleem voor de gemiddelde kiezer?

Gemeentepagina's

Om met de laatste vraag te beginnen: nee, dat is geen probleem. De onderzoekers mogen dan turven dat er online en offline steeds minder berichten beschikbaar zijn over de gemeentepolitiek, volgens hetzelfde onderzoek hebben de meeste mensen helemaal niet het idee dat ze slecht geïnformeerd worden.

Hoe komt die informatie dan precies bij ze? Onderzoeksbureau Ipsos vroeg het bij de raadsverkiezingen van vier jaar geleden en kwam erachter dat bijna de helft gebruik maakt van een huis-aan-huis-krant. Die bevatten vaak ‘gemeentepagina’s’, ingekocht door het gemeentebestuur, waarop informatie is te vinden over besluiten die zijn genomen of eraan komen.

Bij verreweg de meeste mensen is de praktijk anders dan het ideale plaatje.

Marcel Boogers, hoogleraar lokale democratie

Daarna komen de stemhulpen als belangrijkste informatiebron, samen met de betaalde regionale kranten. Campagne-activiteiten van partijen en sociale media waren in 2014 minder belangrijk voor de gemiddelde kiezer. En politieke debatten al helemaal niet: slechts 5 procent van de burgers haalt daar informatie uit.

"Stemmen is nou eenmaal een minder rationaal proces dan veel mensen denken", zegt Marcel Boogers, hoogleraar lokale democratie aan de Universiteit van Twente. "In het ideale plaatje blik je als kiezer terug op het beleid van de afgelopen vier jaar, bekijk je de plannen van de partijen voor de komende periode en kom je vervolgens tot een weloverwogen oordeel. Maar bij verreweg de meeste mensen werkt het niet zo in de praktijk."

Inzet wethouders

Om te beginnen ligt bij veel mensen de keuze al vast voor de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen begint, legt Boogers uit. Daarbij spelen landelijke overwegingen op z’n minst een rol. Als een landelijke partij in de peilingen voor de Tweede Kamer slecht scoort, is de kans groot dat het bij raadsverkiezingen ook slecht doet. Ongeacht de lokale situatie.

"Landelijk", weet Boogers, "is voor kiezers de inschatting van de performance van de lijsttrekkers heel belangrijk. Lokaal komen daar dingen bij die niet heel inhoudelijk zijn, maar die wel zwaar wegen: hoe zichtbaar en actief zijn raadsleden en wethouders? Hebben mensen het gevoel dat lokale politici zich inzetten voor de gemeenschap en zich aan hun beloften houden?"

Geen 30 stellingen

Dat soort noties is volgens Boogers misschien belangrijker dan dikke verkiezingsprogramma's, nog los van de vraag of al die plannen overal zo onderscheidend zijn dat kiezers een scherpe keuze kunnen maken.

Weert is één van de gemeenten die daarom zijn burgers geen stemhulp aanbiedt. "We hadden daar het geld niet voor", zegt burgemeester Heijmans. "Maar ik geloof ook echt niet dat je hier dertig goede stellingen over verschillende issues kunt maken. Over zo’n 70 procent van de onderwerpen die in de lokale politiek spelen, zijn partijen het volkomen eens."

Voor elke gemeente een andere stemwijzer

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl