Turks leger mobiliseert: hallo Amerika, wij zijn er ook nog

• Lucas Waagmeester

  correspondent Turkije

Het is een week van serieuze oorlogsdreiging in Turkije. En nog altijd is de afloop ongewis. Komt er een Turkse invasie van Afrin, een klein stukje Noord-Syrië dat in handen is van de Koerdische militie YPG? Volgens de Turkse minister van Defensie is die operatie onafwendbaar: "Een militaire operatie in Afrin is de facto al begonnen."

Turkse tanks, artillerie en manschappen zijn samengetrokken aan de grens met Syrië. Delen van de grensmuur zijn weggehaald om de weg vrij te maken voor het leger. De afgelopen dagen worden Turkse artilleriebeschietingen gemeld. En ook rebellen die gesteund worden door Turkije bewegen zich in de richting van de grens met Afrin.

De Turkse regering benadrukt dat de Koerdische militie YPG samenwerkt met de Koerdische Arbeiderspartij, de PKK, dat aanslagen pleegt in Turkije. Diezelfde YPG wordt in Syrië met wapens en trainingen gesteund door Amerika, zij vormen de grondtroepen in Amerika's campagne tegen IS.

Turkije probeert de VS er al maanden toe te bewegen met die steun te stoppen. Maar de Amerikanen luisteren niet naar Turkije. De dreiging met een offensieve campagne in Afrin lijkt dus vooral een noodkreet: hallo Amerika, wij zijn er ook nog.

Russische observatiepost

Maar de ogen zijn nu eerst gericht op Rusland, dat het luchtruim boven Afrin beheerst en een kleine basis heeft in het gebied, een observatiepost die is opgezet na eerdere besprekingen tussen Iran, Rusland en Turkije. Driehonderd Russische militairen zitten daar voor 'de-escalatie': zorgen dat partijen elkaar niet aanvallen.

Zonder groen licht van Rusland wordt een militair avontuur in Afrin voor de Turken een lastig verhaal. De Russische observatiepost ligt vol in de vuurlinie. En zonder eigen luchtsteun wordt een grondoperatie vele malen gevaarlijker voor Turkse militairen.

De Turkse Commandant der Strijdkrachten Hulusi Akar vloog gisteren dan ook naar Moskou. Met, wordt aangenomen, als doel Rusland om te praten. Maar naderhand bleef het Russische ministerie van Defensie vaag over de 'constructieve' gesprekken. Ook de Turkse minister van Buitenlandse Zaken antwoordde ontwijkend op de vraag of Rusland nu aan boord was in de kwestie Afrin.

Amerikaans plan

In de enclave Afrin is de VS dus niet actief. Toch richt de Turkse oorlogstaal zich al de hele week op de Amerikanen. Dat begon vorig weekend, toen het Amerikaanse ministerie van Defensie voor het eerst erkende dat er een plan ligt om grenswachten in Syrië te gaan trainen.

Het zou gaan om 30.000 manschappen, voornamelijk Syrische Koerden, die het gebied dat is heroverd op IS moeten verdedigen. President Erdogan reageerde furieus op dat nieuws: "Turkije zal dit terreurleger wurgen, nog voor het tot leven komt." Hij richtte zijn oorlogstaal vervolgens op Afrin.

Woensdag verscheen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Tillerson in beeld met een verrassende verklaring. "Mensen hebben zich vergist. We bouwen niet aan een grenswacht, het is spijtig dat die indruk is gewekt."

Het leek op een Amerikaanse poging om de Turken een uitweg te bieden, na al het militair tromgeroffel van de dagen ervoor. Maar de Turkse regering gelooft de woorden van Tillerson niet, en deed er in de afgelopen 24 uur zelfs een schepje bovenop. Minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu: "We gaan dit doen. We moeten dit doen. Het maakt ons niet uit wat andere landen daarvan vinden."

Buiten schot gebleven

Afrin is een van de weinige plekken in Noord-Syrië die in de Syrische burgeroorlog buiten schot zijn gebleven. Volgens schattingen is de bevolking van zo'n 200-duizend mensen in de afgelopen jaren verdubbeld, met vluchtelingen uit andere gebieden in Syrië. De Koerdische militie YPG bestuurt Afrin sinds 2012 als een semi-autonoom gebied.

Weinigen in de regio twijfelen aan de Turkse stelling dat de YPG in Syrië een nauwe band onderhoudt met de PKK. PKK-leider Abdullah Ocalan is populair in het gebied. Ook vochten veel mannen uit Afrin mee in de strijd tegen IS. Zoals bij de herovering van Raqqa, in de tweede helft van 2017.

Afrin wordt in het noorden en westen omsloten door Turkije en aan de oostkant door rebellen die door Turkije gesteund worden. In het zuiden grenst het aan gebied dat in handen is van het Syrische regime. Berichten uit Afrin zijn dat burgers bezorgd zijn, maar dat het dagelijks leven vooralsnog gewoon doorgaat. Uit angst voor een Turkse invasie zouden er burgers zijn vertrokken, maar het is onduidelijk hoeveel.

Pion op het bord

In de komende dagen, of vooral nachten, is het afwachten of de Turkse regering z'n militaire taal waar zal maken. Rijden Turkse tanks straks toch Afrin binnen, dan is de uitkomst zeer onzeker. Het blijft onduidelijk hoe Amerika, Rusland en het Syrische regime hierop gaan reageren.

Maar ook een grote mobilisatie en alleen dreigen met een militaire operatie kan er al voor zorgen dat de Turken een doel bereiken: als zet in het onderhandelingsspel met de Amerikanen, om concessies af te dwingen. NAVO-partner Turkije wil laten voelen dat het de voortdurende steun van Amerika aan een, in Turkse ogen terroristische organisatie, niet accepteert.

Ook in het schaakspel met de Koerdische YPG, het Syrische regime en Rusland zet Turkije alleen al met deze mobilisatie een nieuwe pion op het bord. Alle partijen weten dat er uiteindelijk onderhandeld zal worden over een verdeling van de taart in Noord-Syrië. Wie in die onderhandeling serieus genomen wil worden, kan maar beter militairen in het gebied hebben.