Hoe scoort de Nederlandse veesector in de anti-antibioticastrijd?
Onnodig en overmatig antibioticagebruik is een gevaar voor de hele planeet. Daarom roept de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) veehouders op te stoppen met het toedienen van het wondermedicijn bij gezonde dieren.
Gebeurt dat nog in Nederland, wat doet de overheid om overdadig gebruik tegen te gaan en wat zijn de gevaren van antibiotica? De NOS sprak met deskundigen en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) om deze vragen te beantwoorden.
De veehouderij heeft de laatste jaren een ongelofelijke verbeterslag gemaakt op dit vlak.
Allereerst een korte uitleg over de vloek en zegen van antibiotica. "Het is een zegemiddel als je het nodig hebt", zegt Jacques Scheres, oud-hoogleraar genetica en ziektepreventie. Hij legt uit dat meerdere soorten antibiotica sinds de Tweede Wereldoorlog hét middel zijn om infectieziekten te bestrijden.
Dodelijk
"Maar bij overmatig gebruik ontwikkelen bacteriën speciale genen, waardoor het middel niet meer werkt." Deze zogenoemde resistente bacteriën leiden naar schatting jaarlijks tot 700.000 doden wereldwijd, waarvan zo'n 25.000 in Europa. Als er niet wordt ingegrepen, waarschuwen onderzoekers, zou het gezamenlijke dodental op kunnen lopen tot 10 miljoen per jaar.
Vandaar de WHO-oproep om het medicijn alleen in medische noodgevallen te geven aan veedieren. Volgens hoogleraar microbiologie Jan Kluytmans (UMC Utrecht) lijkt deze noodkreet vooral gericht aan andere landen dan Nederland. "Wij lopen voorop", zegt hij. "De veehouderij heeft de laatste jaren een ongelofelijke verbeterslag gemaakt op dit vlak."
De beschikbare cijfers ondersteunen zijn woorden. Tussen 2009 en 2016 is de verkoop van het medicijn aan boeren met ruim 60 procent gedaald, hoewel er per sector grote verschillen zijn.
De regels zijn de laatste jaren aangescherpt. Boeren mogen hun varkens, koeien en ander vee alleen bij ziekte en met goedkeuring van een dierenarts een antibioticum geven. In bepaalde uitzonderingen mag een veehouder het zelf doen, maar dan gelden er extra voorwaarden. Bijvoorbeeld dat een veearts het bedrijf eens per maand controleert.
Voor een behandeld dier geldt een wachttijd voordat het geslacht mag worden. "Er mogen in principe helemaal geen antibiotica meer in voedsel zitten", zegt Kluytmans. De NVWA controleert dat steekproefsgewijs en doet dat ook bij geïmporteerd vlees, vis of zuivel. Als een lading niet in orde is, wordt dat ook aan andere EU-landen gemeld.
Dat wil niet zeggen dat resistente bacteriën buiten onze landgrenzen blijven. Twee jaar geleden kwamen ze bijvoorbeeld binnen via kweekvis uit Azië. Een jaar later werd duidelijk dat Nederlandse veehouders vaker besmet werden met MRSA, een huidbacterie waartegen bepaalde antibiotica niet werken.
"Er zijn hier wel problemen, maar die zijn hanteerbaar", zegt Kluytmans. "Maar in Azië en Afrika hebben antibiotica eigenlijk al hun werkzaamheid verloren." Hij geeft als voorbeeld India. "Daar zijn infecties met volledige resistente bacteriën nu heel normaal. Die patiënten kun je nu eigenlijk niet meer behandelen. Het is niet bekend wat daar de gevolgen van zijn, want die worden niet goed in kaart gebracht. De sporadische berichten die we krijgen zijn erg zorgelijk."
Een streng beleid is volgens Jacques Scheres de enige oplossing. Hij wijst op de voortrekkersrol van China. "Daar werd eerst veel misbruik gemaakt van het wondermedicijn, maar door drastische maatregelen is die trend gekeerd."
China werkte daarbij nauw samen met Nederland. Want ook ons land was voorheen een grootverbruiker van antibiotica in de veehandel. Inmiddels bevindt Nederland zich in de voorhoede van de anti-antibioticastrijd, bevestigt ook Scheres. "Maar het kan altijd beter."
