Gigantisch daklozenkamp in Brazilië als protest voor hoop op woning
Stel je voor dat je net een appartementje hebt gekocht met een vrij uitzicht, en dat er dan ineens een gigantisch tentenkamp in je achtertuin verrijst.
Het overkwam Reginaldo en zijn buren, bewoners van een ommuurde middenklasse wijk in een satellietstad van de Braziliaanse metropool São Paulo. Ze zijn razend, maar de ongewenste buren zijn niet van plan te vertrekken. "Als ze blijven dan gaat de waarde van onze woningen flink omlaag", zegt Reginaldo.
Het is zomaar een voorbeeld van de grote sociale en economische ongelijkheid in Brazilië. De crisis heeft er ingehakt, veel Brazilianen zitten zonder werk en zonder huis.
Een paar duizend arme families doen mee aan de illegale landbezetting in São Bernardo. Enkele weken geleden kraakte de linkse Beweging van Dakloze Arbeiders MTST het braakliggende terrein. Ze eisen een waardige woning voor iedereen. Sindsdien verrees op het ooit zo rustige stukje groen een soort vluchtelingenkamp met duizenden geïmproviseerde tenten.
"Dit is mijn tent", zegt Ana Paula, terwijl ze een bouwseltje van blauw landbouwplastic aanwijst. Ze trekt een stuk van het plastic opzij. "Een matras, deken en kussen en een speelgoedauto van mijn dochter", wijst ze aan. Dat is alles.
13 miljoen werklozen
Acht maanden geleden verloor Ana Paula haar baan bij een hamburgertent in het winkelcentrum verderop. Ze voegde zich bij het leger van 13 miljoen werkloze Brazilianen. De crisis sloeg keihard toe de afgelopen jaren. En al begint de economie na jaren van recessie weer wat aan te trekken, voorlopig merken mensen als Ana Paula daar niets van.
"Ik en mijn dochter slapen meestal bij mijn vader, soms bij mijn moeder", zegt ze. "Maar ik wil een eigen woning. Huren lukt me niet, dat is veel te duur. Daarom sloot ik me aan bij deze bezetting."
"Ik ben net zo goed slachtoffer van de crisis", zegt Reginaldo op zijn balkon met uitzicht op het krakerskamp. "Ik ben ook ontslagen. Maar ik sluit me toch ook niet aan bij zo'n club en bouw een tentje op de grond van iemand anders?"
Favela
Reginaldo en zijn buren zijn boos, en bang. "Het gaat niet alleen om het waardeverlies van onze woningen", legt de werkloze IT'er uit. "We zijn vooral ook bang dat dit kamp blijft en het uitgroeit tot een favela. Iedereen weet wat dat betekent", verzucht Reginaldo. "Drugs, geweld en overlast."
"De middenklasse discrimineert ons", zegt Ana Paula. "Die lui moeten gewoon niets hebben van arme mensen en willen zeker niet dat we hier komen wonen."
Ze neemt me mee naar de rand van het krakerskamp. Een hoge muur scheidt haar wereld van die van Reginaldo. Achter de muur huur je voor Europese prijzen een appartementje van ongeveer 80 vierkante meter. Muren, hekken en 24-uursbeveiliging moeten de bewoners bescherming bieden tegen de boze buitenwereld. Brazilië heeft veel last van criminaliteit en geweld.
Het zijn niet de allerrijksten die in die flats wonen, maar middenklassers met een bescheiden autootje dat ze in de ondergrondse garage onder hun woontoren kunnen parkeren. "Dat prikkeldraad hebben ze aangebracht nadat wij hier waren gekomen. Ze zijn kennelijk bang voor ons", zegt Ana Paula.
"Dat klopt", bevestigt Reginaldo. "We hebben inderdaad prikkeldraad bevestigd. Dat klinkt misschien niet zo aardig, maar het is volstrekt logisch. Er zitten ook criminelen in dat kamp. We zijn bang dat die de muur over klimmen en gaan inbreken, of erger nog: ons thuis komen overvallen."
Brazilië is een van de landen met de grootste sociale en economische ongelijkheid ter wereld. Tussen de tenten van het krakerskamp kan je die ongelijkheid goed zien. Aan beide kanten van de muur wonen Brazilianen, maar ze blijken vreemden voor elkaar.
"Ik ben nog nooit in dat kamp geweest", geeft Reginaldo toe. "Daar heb ik ook totaal geen behoefte aan. Het is een stelletje opportunisten. Als er iets te doen is in het kamp, een concert of zo, dan komen ze ineens overal vandaan, met auto's die net zo duur zijn als die van mij. Maar als ze zo'n auto kunnen betalen, dan kunnen ze toch ook de huur betalen?"
'Gewoon een kans'
Ana Paula kent de klachten van de buren. Zoals de meeste krakers slaapt ze vrijwel nooit in haar tentje. "Dat kan ik mijn dochter niet aandoen", legt ze uit. "Ik wil gewoon een kans maken om ooit eens ons eigen huisje te hebben", zegt ze.
Ana Paula hoopt dat het krakerskamp uiteindelijk uitloopt op sociale woningbouw. "Ik hoop alleen maar dat de politie doet wat ze moet doen: dat kamp ontruimen", moppert Reginaldo. De rechter heeft al geoordeeld dat het krakerskamp uiteindelijk moet worden ontruimd. Maar dat moet in 'goed overleg' gebeuren, bepaalde de rechtbank. En dus blijven die 8000 tentjes voorlopig nog wel even staan.