Visser in de haven van Piran, Slovenië
NOS NieuwsAangepast

Einde aan jarenlange ruzie tussen Kroatië en Slovenië, of toch niet?

  • Mitra Nazar

  • Mitra Nazar

Elke zomer genieten duizenden Nederlanders van een vakantie aan de Kroatische of Sloveense kust. Wat maar weinig zonnebadende toeristen weten, is dat over die heldere zee met mooie stranden, een felle politieke strijd wordt gevoerd.

Kroatië en Slovenië bekvechten al 26 jaar over waar precies de zeegrens tussen beide EU-landen ligt. Een speciaal arbitragetribunaal heeft nu uitspraak gedaan in het voordeel van Slovenië. Kroatië weigert die uitspraak te erkennen.

Strategisch

Het gaat om stuk zee van 19 vierkante kilometer in de Baai van Piran. Het is van groot strategisch belang voor beide landen. Voor Slovenië is het de enige directe toegang tot internationale wateren. Kroatië vindt dat het historisch gezien bij de Kroatische kustlijn hoort. Als Slovenië een stuk van de baai in handen krijgt, verliest Kroatië directe toegang tot de kust van Italië, en dus toegang tot West-Europa.

Waar de Kroatisch-Sloveense zeegrens precies ligt, is nooit officieel vastgesteld. Toen Kroatië en Slovenië deel uit maakten van hetzelfde land, Joegoslavië, was bepaling van die grens niet aan de orde. Sinds de oorlog in de jaren 90, waarmee Joegoslavië uiteen viel, is het een hoofdpijndossier.

Jarenlang hield het conflict de toetreding van Kroatië tot de Europese Unie tegen. Slovenië, dat al sinds 2004 lid is, blokkeerde het lidmaatschap. Bovendien wil de EU dat landen eerst hun interne conflicten oplossen voordat ze lidstaat mogen worden.

In 2009 werd een voorlopige deal gesloten, toegejuicht door de Europese Unie. Een internationaal arbitragetribunaal zou zich gaan buigen over het conflict om vervolgens tot een definitief besluit te komen over de grens. Dat maakte weliswaar de weg vrij voor Kroatië om in 2013 de jongste EU-lidstaat te worden, maar het grensdispuut was verre van opgelost.

1800 kilometer

Bijna tien jaar deed het tribunaal erover om tot een uitspraak te komen. Slovenië kwam als winnaar uit de bus. Want, zo oordeelden de rechters, het is van belang dat ook Slovenië direct toegang heeft tot internationale wateren. Kroatië heeft immers al een kustlijn van zo'n 1800 kilometer.

Nu krijgt Slovenië een corridor die dwars door Kroatisch zeegebied heen gaat, zodat Sloveense schepen gemakkelijk de open zee op kunnen. Kroatië voelde de bui al eerder hangen en trok zich in 2015 terug uit de arbitragezaak. Kroatië zegt dat de uitspraak voor hen geen betekenis heeft en zal niet meewerken aan de implementatie.

We moeten er altijd rekening mee houden dat het kan omslaan in serieuze dreiging.

Aljaz Pengov Bitenc

Het grensconflict is vooral een symbolische strijd tussen twee trotse landen. Wie er dagelijks last van hebben zijn de vissers. Die weten nooit zeker of ze hun hengel of net uitgooien in Kroatisch of in Sloveens water. Geregeld worden ze aangehouden, met veel bureaucratische onenigheid tot gevolg.

"De ene keer wordt een Kroatische vissersboot in betwiste wateren aangehouden door een Sloveense politieboot", zegt Aljaz Pengov Bitenc, een Sloveense journalist die het grensconflict al jaren volgt. "De andere keer is het een Kroatische politiepatrouille die door een megafoon naar een Sloveense visser roept dat hij weg moet wezen." Ze zijn eraan gewend, maar een oplossing zou het leven van de vissers een stuk makkelijker maken.

Hoewel het conflict niet direct grote risico's heeft, is het toch belangrijk het zo snel mogelijk op te lossen, zegt Pengov Bitenc. "We moeten er altijd rekening mee houden dat het wel kan omslaan in serieuze dreiging", zegt hij.

De baai bij de Sloveense havenstad Piran

Gewapend conflict?

Op dit moment is er geen reden tot zorg, beide landen zijn lid van de EU en de NAVO en het moet raar lopen wil het uitlopen op een gewapend conflict, meent Pengov Bitenc. "Maar stel dat de EU ooit ophoudt te bestaan, of de NAVO. En de relatie tussen deze landen verslechtert. Dan zijn we verder van huis met zo'n onopgelost grensprobleem."

Beide landen gebruiken de kust voor hun marineschepen. Slovenië heeft een van de kleinste legers ter wereld, met wel twee marineschepen in de haven van Koper. Kroatië's marine is, met 29 schepen, aanzienlijk groter.

Politiek gewin

Dat de Slovenen en Kroaten elkaar nodig hebben, staat buiten kijf. Miljoenen toeristen reizen jaarlijks door Slovenië heen naar hun vakantiebestemming in Kroatië. Naar schatting de helft van alle Slovenen gaat zelf op vakantie in Kroatië.

Pengov Bitenc zegt dat het grensconflict al jaren wordt misbruikt voor politiek gewin. "Slovenen en Kroaten zijn trots op hun zee en marine", zegt hij. "Dus roepen politici af en toe iets over het grensprobleem, om politieke punten te scoren als het even niet goed gaat in de peilingen, of als er een andere crisis is waar de aandacht van moet worden afgeleid."

Het is toch prettig te weten waar je wel en niet mag varen.

Aljaz Pengov Bitenc

De implementatie van de nieuwe grens zal niet zonder slag of stoot gaan, wat de relatie tussen beide landen niet ten goede komt. De Europese Commissie dringt erop aan dat beide zich houden aan de uitspraak van het arbitragetribunaal.

"Nu er een besluit is, zien wij erop toe dat beide landen het ook implementeren", zei vice-president van de Europese Commissie Frans Timmermans tijdens een persconferentie in Straatsburg. De Kroatische premier Andrej Plenkovic vindt dat de Europese Commissie zich niet moet bemoeien met de zaak.

De uitspraak is wel degelijk een stap voorwaarts, vindt journalist Pengov Bitenc. "Nu weten we tenminste waar de grens ligt", zegt hij. "Het is toch prettig te weten waar je wel en niet mag varen." Premiers van beide landen komen volgende week bijeen om de zaak verder te bespreken.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl