Deze journalisten werden vandaag (weer) niet vrijgelaten

• Tomas Riemens

  Redacteur

Dat de ontvoerde Spoorloos-journalisten na een week weer zijn vrijgelaten, is goed nieuws. Maar in andere landen worden nog steeds tientallen journalisten vastgehouden door militanten, criminelen of geheime diensten. Veel van hen zijn al maanden of jaren vermist en misschien zelfs dood.

"Wereldwijd worden journalisten ernstig bedreigd om het werk dat ze doen", vertelt Emile Affolter van Amnesty International. "Ze zijn doelwit omdat ze kritische artikelen schrijven." Overheden bieden soms nauwelijks bescherming. "Die zitten niet te springen om journalisten te beschermen die schrijven over waarheden die ze liever niet horen."

De guerrillabeweging die de Spoorloos-journalisten kidnapte, zegt dat te hebben gedaan "voor hun eigen veiligheid". In andere gevallen worden vertegenwoordigers van de media ook ontvoerd om politieke druk uit te oefenen of om losgeld te vragen, zegt Affolter.

Hieronder drie verhalen van journalisten die plotseling verdwenen. Ze komen uit verschillende landen en werden om uiteenlopende redenen ontvoerd, maar hebben één ding gemeen: ze werden gekidnapt omdat ze hun beroep uitoefenden.

Ahmed Rilwan Abdulla, de Malediven - bijna 3 jaar vermist

In de vroege ochtend van 8 augustus 2014 wordt Rilwan - een verslaggever voor de nieuwssite Minivan News - gekidnapt door een groep gewapende mannen. Ze zijn in het donker gekleed en duwen de journalist in een busje terwijl ze dreigen met een mes.

Rilwan stond bekend om zijn kritische artikelen over islamitische extremisten en lokale politici op de Malediven, een eilandengroep in de buurt van India. Ook op Twitter was hij vaak kritisch over politici en andere landgenoten.

Vlak voordat hij verdween, had de verslaggever een reportage gemaakt over criminelen die lokale journalisten bedreigden. Ook publiceerde hij een artikel over het groeiende aantal religieuze extremisten op de Malediven en eilandbewoners die voor Islamitische Staat vechten in Syrië.

Als zijn familie erachter komt dat Rilwan weg is, organiseren ze een grote zoekactie. Ze willen hem vinden, maar worden daarbij niet geholpen door de overheid. Ook de politie doet nauwelijks iets.

Zijn familie en vrienden pleiten in de jaren erna voor een onafhankelijk onderzoek naar de verdwijning van Rilwan, maar worden naar eigen zeggen tegengewerkt door de autoriteiten. In april van dit jaar wordt de man die de zoektocht naar de verslaggever leidt, de kritische blogger Yameen Rasheed, op straat doodgestoken.

Inmiddels hebben ook de Verenigde Naties hun zorgen uitgesproken over de voortslepende zaak op de Malediven. Familie en vrienden blijven doorgaan met hun zoektocht, in de hoop dat ze te weten komen wat er met Rilwan is gebeurd.

Sofiene Chourabi - Libië - bijna 3 jaar vermist

De Tunesische journalist Chourabi is samen met zijn cameraman bezig met een reportage voor de Tunesische televisiezender First TV in Oost-Libië. Het duo wordt tot twee keer toe gekidnapt. De eerste keer is op 3 september 2014, wanneer Chourabi en de cameraman in de buurt van Brega worden ontvoerd door een militie.

Vier dagen later worden ze vrijgelaten en vrijwel meteen opnieuw ontvoerd - door een andere gewapende groepering.

Sinds 8 september is er niets meer van de 35-jarige Chourabi vernomen. Een jaar later duiken op jihadistische websites berichten op van militanten die claimen dat ze de twee Tunesiërs hebben vermoord. De regering in Oost-Libië bevestigt die berichten.

Het nieuws leidt tot ophef in Tunesië, waar mensen de straat op gaan en bewijs willen dat de twee zijn omgebracht. Kort daarna laat de Tunesische regering weten dat Chourabi en de cameraman nog in leven zijn. "We doen er alles aan om ze terug te halen", zegt hij op de radio. Hoe de autoriteiten weten dat de twee nog in leven waren, wordt niet bekendgemaakt.

Ook de vader van de cameraman laat in de media weten dat hij ervan overtuigd is dat zijn zoon nog in leven is. Hij zegt in 2015 dat de familie in onderhandeling is met de kidnappers. Bijna twee jaar later zijn de Tunesiërs nog steeds vermist.

Oralgaisha Omarshanova - Kazachstan - ruim 10 jaar vermist

De 39-jarige onderzoeksjournalist Omarshanova wordt voor het laatst gezien in de stad Almaty, waar ze op een zakenreis is met collega's. Die zien haar op 30 maart in een jeep stappen en horen daarna niets meer van haar.

De Kazachse runt de anti-corruptieafdeling van het weekblad Zakon i Pravosudiye (Wet en Gerechtigheid). Enkele dagen voordat ze verdwijnt, schrijft ze over het geweld tussen Tsjetsjenen en Kazachen op het platteland. Ze noemt de onruststokers bij naam en legt hun banden met de lokale politiek bloot.

De journaliste is bezig met een verhaal over een moord op een zakenman, waarvoor iemand onterecht veroordeeld zou zijn. Ze krijgt meerdere doodsbedreigingen en wordt in anonieme telefoontjes gewaarschuwd dat ze beter kan stoppen met schrijven.

Omarshanova koopt een pistool om zichzelf te beschermen, maar weigert te stoppen met haar journalistieke onderzoek. De politie zegt enkele maanden na haar verdwijning dat ze wordt vastgehouden door criminelen en mogelijk nog in leven is.

Twee jaar later wordt een bekende crimineel opgepakt in verband met haar ontvoering. Maar wat zijn rol is en waar Omarshanova is, blijft onduidelijk.

Journalisten onder druk

"In sommige landen laat de overheid criminelen of gewapende groeperingen het vuile werk oplossen", zegt Emile Affolter van Amnesty International. "Er zijn nog steeds veel plekken waar de autoriteiten weinig ophebben met persvrijheid."

Uit cijfers blijkt dat journalisten steeds vaker doelwit zijn. Voor Spoorloos-journalist Derk Bolt en cameraman Eugenio Follender bleef hun gevangenschap beperkt tot een - zeer heftige -week. Bij anderen blijft hun zaak jaren voortslepen.

Affolter: "De journalist wordt in een aantal landen ernstig bedreigd. De journalistiek staat overal ter wereld onder druk. Alles bij elkaar wordt het voor journalisten steeds moeilijker om hun werk te doen."