Het was het eerste grote tv-debat van de lijsttrekkers. georganiseerd door RTL in de Rode Hoed, in Amsterdam. Mark Rutte (VVD) en Geert Wilders (PVV) deden niet mee.
Zonder de lijsttrekkers van de grootste twee partijen in de peilingen werd het een soort 'best of the rest'. En hoewel het er daarbij af en toe stevig aan toe ging: echt door het ijs ging niemand, constateerde politiek verslaggever Dominique van der Heyde halverwege de avond.
Debat-opzet
Er werd telkens kort een rondje van twintig seconden gemaakt langs de vijf deelnemers. Daarna werden ze ondervraagd door gespreksleiders. De lijsttrekkers konden elkaar ook uitdagen tot een één op één duel van vier minuten.
Er werd gedebatteerd naar aanleiding van drie thema's met elk twee stellingen.
Zorg
Aan het begin van het debat gaat het over de zorg. CDA-lijsttrekker Sybrand Buma zegt PvdA-lijsttrekker Lodewijk Asscher niet te geloven als hij zegt dat hij het eigen risico wil afschaffen. "Na vier jaar regeren tot inkeer komen? Ik geloof er niets van."
Ook de SP en GroenLinks willen het eigen risico afschaffen, omdat ze ervan overtuigd zijn dat mensen zorg mijden omdat ze bang zijn op kosten gejaagd te worden. Volgens CDA en D66 is het volledig afschaffen onbetaalbaar.
Het gaat in het debat over een gevoelig onderwerp: moeten oude mensen die niet meer verder willen leven de mogelijkheid krijgen om zelf euthanasie te plegen. Een standpunt waar het CDA fel tegen is. Lijsttrekker Buma krijgt de vraag of zijn partij in een kabinet zou willen stappen dat dat wil regelen. Buma weigert daarop in te gaan. "Dat vind ik een waardeloze vraag."
Islam
Zonder de PVV blijken de lijsttrekkers unaniem over de islam: die vormt in hun ogen geen bedreiging voor Nederland.
Vluchtelingen
Meer of minder vluchtelingen? Alexander Pechtold vindt het een van de moeilijkste stellingen uit het debat. "Het beeld van de enorme toestroom in 2015 heeft ons allemaal overvallen. En dat heeft het draagvlak onder druk gezet." Hij wil twee oplossingen: de bron wegnemen ("zorgen dat het weer rustig wordt in Syrië") en integratie bevorderen. Pechtold pleit voor taalles vanaf de eerste dag in Nederland.
Sybrand Buma reageert: "Taallessen, is dat de manier waarop D66 het wil oplossen? We hebben grote druk van immigratie uit Afrika op Europa. We kunnen het niet aan, ook al zouden we het willen. Hulpverleners in AZC's vragen zich af hoelang het zo kan doorgaan." De CDA-leider noemt het huidige asielbeleid onhoudbaar en wil dat vluchtelingen in de regel alleen nog maar tijdelijk ons land in mogen zijn.
PvdA-lijsttrekker Lodewijk Asscher zegt dat we moeten accepteren dat er grenzen zijn aan het aantal vluchtelingen die Nederland kan binnenlaten. SP'er Roemer hamert op het bevorderen van eerlijke handel voor Afrika. Ook wijst hij erop dat we het vluchtelingenprobleem zelf hebben veroorzaakt. "Door de foute oorlog in Irak zijn er nu ook meer vluchtelingen."
Rekeningrijden
Emile Roemer vindt rekeningrijden knap onzinnig: "als mensen geen keuze hebben, is het ordinaire belasting". Ook Sybrand Buma voelt er niets voor: "dan sta je betaald in de file". Hij vindt in de PvdA een medestander. "Mensen moeten wel op hun werk kunnen komen."
D66 wil toe naar een systeem waarbij mensen betalen voor gebruik. "Het is een groot taboe om te zeggen de vervuiler betaalt", constateert Alexander Pechtold. GroenLinks wil vooral het rijden in de spits duurder maken. "De files nemen af, dus mensen zijn sneller op het werk", zegt Jesse Klaver. Volgens hem is 50 procent van het verkeer in de spits geen woon- en werkverkeer.
Tot slot ging het ook nog even over de formatie, met een kleine vragenronde naar de ideale coalitiepartner:
GroenLinks: Een kabinet met PvdA, CDA, D66 en SP. Klaver: "Er is meer dat ons bindt, dan dat ons verdeelt."
CDA: Buma zegt dat de formatie nu niet te voorspellen is, maar weet wél dat het vijfpartijen-kabinet van Klaver er niet gaat komen.
D66 : Geen voorkeur, Pechtold zegt dat hij met iedereen kan praten.
PvdA: Asscher ziet het een links progressief kabinet, maar zegt dat hij ook met rechts kan samenwerken.
SP: Roemer wil in ieder geval niet met VVD. "Een linkse partij met de VVD is zelfde als drugslab in een schuurtje van CDA, dat past niet."