"Hoe vind je zelf eigenlijk dat het gaat?", vroeg een kennis me onlangs. De vraag is gerechtvaardigd, de afgelopen tijd heb ik hem zelf honderden malen gesteld. En vaak kreeg ik het antwoord dat ik zelf ook zou hebben gegeven: "met mij gaat het goed, maar ik maak me zorgen over het land."
De afgelopen twee maanden reisde ik met collega Christel Voorn voor de serie ‘Buiten het Binnenhof’ kris-kras door het land om aan de vooravond van de verkiezingen de stemming te peilen onder de bevolking. Politici gaan we de komende weken volop horen, maar wat vinden de burgers er eigenlijk van? We spraken bezoekers van de voedselbank, hightech-ondernemers, kerkgangers, moslims, arm en rijk, oud en jong, en wie al niet.
Hoe gaat het dan met Nederland? Het hangt er nogal vanaf waar en aan wie je het vraagt. Eindhovense ondernemers waren in jubelstemming, op hun nieuwjaarsreceptie: "Het gaat steeds beter" en "We horen tot de wereldtop".
In de voedselbank in Oldambt noteren we het omgekeerde sentiment: "het gaat slecht" en "we komen net niet om van de honger".
Het zijn twee werkelijkheden en ze zijn alle twee even waar. Hoewel de economie in de lift zit en de werkeloosheid daalt, merken lang niet alle Nederlanders dat. Naar schatting dertig procent van de bevolking profiteert (nog) niet mee. Het zijn verschillende werelden die elkaar niet raken en elkaar niet kennen. Er gaapt een kloof tussen Eindhoven en Oldambt.
Het is niet de enige kloof. Het lijkt erop alsof de inwoners van dit land zich steeds meer terugtrekken, ieder in zijn eigen ‘bubbel’: hoog- en laagopgeleid, moslims en niet-moslims, arm- en rijk. Iedereen zit op zijn eigen eiland, en wat zich daarbuiten afspeelt, is ver weg. Nederlanders lijken elkaar niet goed meer te kennen.
Zo verzucht de bewoner van het chique Amsterdam-Zuid dat hij eigenlijk geen idee heeft hoe het leven aan de onderkant van de samenleving is: "Ik maak wel eens een praatje met de verkoper van de straatkrant, maar dat is inderdaad wat weinig". De verkiezingsoverwinning van Trump heeft hem volledig verrast.
Een inwoner van Lekkerkerk is bang voor de islam, maar een moslim heeft hij nog nooit ontmoet. Omgekeerd vertelt de moslima uit Amsterdam dat ze de provincie niet in durft, omdat ze niet weet hoe de mensen daar op haar zullen reageren. Ze is nog nooit in buiten de hoofdstad geweest. Zo zit ieder in zijn eigen wereld, en lijken we steeds angstiger te worden voor elkaar.
Leugenaars
Waar men het in dit verdeelde land nog wel over eens lijkt, is de politiek. Maar niet op een manier die politici zal bevallen. Overal waar we komen klinkt kritiek: ze zijn "leugenaars" die je "op een nette manier voor de gek houden", zoals senioren in Roermond het verwoorden.
Ondernemers zien te weinig fatsoen in het politieke debat en de elite in Amsterdam-Zuid stoort zich aan de "marketing en hypocrisie" van het politieke bedrijf. Wij van "de media" worden niet gespaard.
Vertekend wereldbeeld
Er gaat vrijwel geen interview voorbij waarin ons niet de spiegel wordt voorgehouden. Meest gehoorde klacht: waarom laten de media zo weinig zien dat het ook goed gaat in dit land. Bijvoorbeeld dat de meeste vluchtelingen geen problemen veroorzaken, dat niet alle PVV-stemmers Tokkies zijn. Dat er op sommige plaatsen weliswaar werkgelegenheid verloren gaat, maar dat er elders veel meer banen bijkomen.
Door altijd de nadruk te leggen op het negatieve, ontstaat bij veel mensen een vertekend wereldbeeld, is de kritiek. ‘Als beelden die niet helemaal kloppen zich continu herhalen, komen mensen tegenover elkaar te staan,’ aldus directeur Kim Putters van het Sociaal Cultureel Planbureau in de slotaflevering van de serie. Zo wordt de polarisatie alleen maar groter.
