Rutte gaat het liefst formeren met D66 en het CDA

VVD-premier Rutte ziet het meest in formatiebesprekingen met D66 en het CDA. Dat was zijn korte en krachtige antwoord op de slotvraag aan de negen lijsttrekkers die aan het eerste grote debat op NPO Radio 1 meededen. Wilders (PVV) was er niet bij.

De coalitiepartners die Rutte op het oog heeft, hielden zich zelf op de vlakte. CDA'er Buma zei dat "de vrienden hem allemaal even lief zijn" en dat het erom gaat in welke coalitie de CDA-stem het beste zou doorklinken. Ook D66-leider Pechtold wilde ondanks herhaald aandringen geen voorkeur uitspreken. Met vier of vijf partijen moet een goed kabinet kunnen worden gevormd, zei hij.

Asscher (PvdA) en Roemer (SP) kozen allebei voor GroenLinks als eerste onderhandelingspartner na de verkiezingen. Klaver (GL) koos omgekeerd ook voor de SP, net als Krol van 50Plus vanwege de opstelling van Roemer in de AOW-discussie. Van der Staaij (SGP) en Segers (ChristenUnie) zoeken het liefst aansluiting bij de andere christelijke partijen.

AOW-leeftijd

Het thema waarover het felst werd gedebatteerd, was de AOW. Al in het begin van het debat vlogen Rutte en Roemer elkaar erover in de haren. De SP-leider kreeg het verwijt dat hij met het verlagen van de AOW-leeftijd naar 65 jaar de rekening doorschuift naar de volgende generatie. "Dat ouderen zich op AOW met 65 jaar hadden verheugd is zielig, maar het is simpelweg onvermijdelijk dat die leeftijd stap voor stap wordt verhoogd. Anders wordt het onbetaalbaar".

SGP-leider Van der Staaij viel hem daarin bij. "Inhoudelijk is het heel goedkoop, maar financieel heel duur. Wel wees hij erop dat er een oplossing moet komen voor mensen met zware beroepen, zoals stratenmakers.

Cynisme

Roemer onderstreepte dat veel mensen boven de 65 vrijwilligerswerk doen bij onder meer voetbalclubs en in bejaardenhuizen. Rutte noemde het fantastisch dat Nederland met vrijwilligerswerk samen met Denemarken koploper is, maar dat het daar niet om gaat.

Later in het debat kwam de AOW in hardere bewoordingen terug, toen Asscher en Klaver de degens kruisten met Krol van 50Plus, die deze week over de financiering van een lagere AOW-leeftijd "iets niet had moeten zeggen". Hij bleef volhouden dat de maatregel best te betalen is en beslist niet de 12 miljard euro kost die andere partijen noemen, maar Klaver verweet Krol dat hij met zijn verhalen onder de bevolking cynisme kweekt.

Asscher voegde er de boodschap aan toe: "Als je iets belooft, moet je keuzes maken en vooral eerlijk zijn."

Tikje arrogant

Asscher en Klaver hadden voor elkaar overigens ook stekelige opmerkingen. Zo noemde de PvdA'er de GroenLinks-leider "een tikje arrogant". Hij deed dat nadat Klaver tegen hem had gezegd: "U hebt de afgelopen week uw best gedaan om de plannen van GroenLinks vooral niet te begrijpen en uw bondgenoot opzij te zetten. U heeft de afgelopen jaren beter samengewerkt met de VVD dan dat u dat met GroenLinks doet."

Asscher reageerde met de vaststelling dat er nu eenmaal verschillen zijn tussen de partijen "en dat het onze taak is die te laten zien. Daar moet je eerlijk over zijn".

De D66-stelling dat er "met Trump en Poetin meer Europa nodig is" leidde tot discussie over de toekomst van Nederland binnen de Europese Unie. Pechtold pleitte voor een premier die er niet alleen is voor de Nederlanders, maar die er ook voor zorgt dat er op Europees gebied beter wordt samengewerkt.

Segers zei dat D66 de Verenigde Staten van Europa wil, een federatie. "Maar als je te hard holt, raken we straks alles kwijt. D66 wil een Europese minister van Financiën, een Europees leger en Europese belasting. Als D66 niet achterom kijkt, raken we straks jaren van samenwerking kwijt", verweet hij Pechtold.

Buma heeft een Europa voor ogen dat antwoord heeft op problemen. "Als we doorgaan op hetzelfde spoor, raken we mensen kwijt, want dan blijft het niet bij de brexit. Het is voor Europa 5 voor 12. Nederlanders denken bij Europa aan crisis. Als dat niet verandert, gaat het fout."

NAVO

VVD-leider Rutte wilde in het debat niet zeggen wanneer Nederland het bedrag voor defensie moet uittrekken dat met de NAVO is afgesproken. "Laten we ons niet fixeren op een jaartal" zei hij in een discussie over de SGP-stelling dat de krijgsmacht volledig is kaalgeplukt en dat Nederland binnen tien jaar naar de NAVO-norm van 2 procent moet.

Volgens Van der Staaij is er 5 miljard euro extra nodig om aan de NAVO-norm te voldoen. Hij zei dat de VVD pas in 2075 op die norm zit. "Dan is de heer Rutte 108 jaar."

De premier vond dat enigszins populistisch. "Het bedrag moet omhoog en je ziet dat een paar partijen dat willen. De vraag is of de NAVO-norm wel het doel is", antwoordde Rutte.