Hoe een stroomstoring doorettert, en of dat niet te voorkomen is

Vandaag is weer duidelijk geworden hoe afhankelijk we zijn van stroom. Een grote elektriciteitsstoring in Amsterdam duurde een paar uur, maar de gevolgen zijn al de hele dag zichtbaar: dichte scholen, treinuitval en supermarkten die niet bevoorraad werden. En het is niet de eerste keer, stroomstoringen komen vaker voor.

"En dat is niet verbazingwekkend", zegt Ira Helsloot, hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Volgens hem is het de rekening van de privatisering die we voorgeschoteld krijgen. "De overheid heeft het netwerk geprivatiseerd zonder daar eisen aan te stellen. Maatschappijen concurreren op prijs, niet op leveringszekerheid."

De storing in Amsterdam begon vanmorgen om 04.19 uur. Zo'n tien minuten later ging het crisisplan van netbeheerder Tennet in werking, zegt woordvoerder Jeroen Brouwers. "Vanaf dat moment was het bal."

De oorzaak van de storing is nog niet duidelijk, maar Tennet weet wel waar het probleem begonnen is. Namelijk op een verdeelstation vlak bij Amsterdam, waar de stroom verder verspreid wordt over de regio. "Daar is iets verkeerd gegaan, maar we weten nog niet wat."

Vervolgens werd het hele verdeelstation platgelegd door een automatisch veiligheidssysteem.

Brouwers sluit een nieuwe storing niet uit. "Stroomstoringen komen heel sporadisch voor - het Nederlandse net staat bekend als heel stabiel - maar volledig uitsluiten kan helaas niet."

Een voorbeeld daarvan was ook de stroomstoring in Diemen, twee jaar geleden. Ongeveer 1 miljoen huishoudens zaten urenlang zonder stroom door een defect aan een hoogspanningsstation. Dat het vandaag weer raak was in de regio Amsterdam is puur toeval, zegt Brouwers.

Vandaag werden ongeveer 364.000 adressen getroffen, met dus een veelvoud aan bewoners die zonder licht of verwarming zaten. Rond 09.00 uur had iedereen weer stroom, maar daarmee waren de problemen niet voorbij.

Zo werd ook het spoor zwaar getroffen, en niet alleen vanochtend. Nog steeds rijden veel treinen niet volgens de dienstregeling. Veel mensen vragen zich af waarom de NS uren na de stroomstoring de boel nog niet op orde heeft. "Normaal gesproken zetten we alle treinen 's nachts klaar, maar dat ging niet vanwege de stroomstoring", zegt woordvoerder Erik Kroeze. Daardoor kwamen treinen en personeel niet op het juiste station. "En daar hebben we de hele dag last van."

Hij geeft toe dat het systeem kwetsbaar is. "Dat is een feit. Op het moment dat er een stroomstoring plaatsvindt in een grote stad met grote stations hebben veel mensen daar last van." Inmiddels krijgt de NS de boel weer een beetje op orde, zegt Kroeze. "We zien dat de treinen weer geleidelijk volgens de regeling gaan rijden, behalve rond Amsterdam."

Trams, bussen, scholen, supermarkten...

Niet alleen treinreizigers waren de dupe van de stroomstoring. Ook trams, bussen en metro's in Amsterdam waren een tijd gestremd, net als de ponten. Ook scholen bleven dicht, omdat klaslokalen niet konden worden verwarmd en digitale borden en computers niet konden worden gebruikt.

En ook Amsterdamse ziekenhuizen hadden last van de stroomstoring. Zo besloot het MC Slotervaart geen operaties of andere ingrepen uit te voeren. Ook de poliklinieken bleven tot 12.00 uur dicht.

"Zo'n dag als vandaag kost de samenleving al snel 100 miljoen euro", zegt hoogleraar Helsloot. Maar hij verwacht niet dat die rekening straks vereffend wordt. "Energiemaatschappijen moeten na een stroomuitval wat betalen. Maar wat niet in die berekeningen zit, is wat zo’n stroomuitval volledig kost."

Hij noemt het elektriciteitsnet net zo cruciaal als de dijken, waar wel veel in geïnvesteerd wordt. "Daarbij zeggen we ook niet: die dijken maken we niet sterker, want dat is te duur en daarom zal het af en toe overstromen. Maar hier heeft u een paar tientjes."

Overigens is een storing nooit helemaal uit te sluiten, zegt hij. "Maar er moet wel veel meer geïnvesteerd worden om de kans daarop te verkleinen."

Als dat niet gebeurt, vreest hij dat we in de toekomst met regelmaat stroomstoringen zullen hebben. "We hebben immers van alles wegbezuinigd, zoals onderdelen die klaarlagen op cruciale punten en monteurs die klaarstonden als er wat fout ging. Daar pluk je de vruchten van, want de elektriciteit wordt goedkoper. Maar de keerzijde is dat Nederland af en toe even plat ligt."