'Amsterdam is de hoofdstad van vreemde dingen'

  • Lambert Teuwissen

    Redacteur

  • Lambert Teuwissen

    Redacteur

Astronoom Tycho Brahe had een gouden neus. De Nederlandse vloot viel ooit in handen van de Franse cavalerie, doordat de schepen waren vastgevroren in de Zuiderzee. De Chinees Liu Chung had vier pupillen. Dertig jaar lang verzamelde de Amerikaan Robert Ripley dergelijke feitjes. Een selectie ervan is nu bijeengebracht in Ripley's Believe it or not! in Amsterdam.

Believe it or not! is een begrip in de VS. Ripleys reality-imperium begon in 1918 met cartoons, maar al snel volgden er boeken, radioshows, een televisieserie en 'odditoriums' over de hele wereld. Ook die in Amsterdam, de derde van Europa, is weer zo'n wunderkammer/freakshow/rommelzolder gevuld met een curieuze mix van records, memorabilia, huisvlijt, martelwerktuigen en anatomische rariteiten.

Bidault, een Franse boer, werd geboren met twee neuzen. Iedere man uit het gezin Colombière uit Nancy had twee linkerhanden.

Robert Ripley

"Amsterdam is de hoofdstad van vreemde dingen. Op een goede manier", zegt een woordvoerder van Ripley's over de keuze voor Nederland. "Hier wordt van oudsher al meer getolereerd. Een mix van dit soort vreemde dingen kan hier in vrede bestaan."

Ripley's Amsterdam geopend

"Ik had nooit gedacht dat ik er langer dan een dag mee bezig zou zijn", zei Robert Ripley eens. De eerste cartoon was dan ook toevallig ontstaan: Ripley zat als sportcartoonist verlegen om een onderwerp en tekende daarom maar wat verzamelde feitjes die hij toevallig op zijn bureau had liggen. Iemand die achterwaarts door Amerika trok, een ander die 6 minuten en 29 seconden onder water was gebleven.

De cartoon was een groot succes. Al snel moest Ripley er een per week leveren, toen twee, daarna werd het zelfs dagelijks. In dienst van krantenmagnaat William Hearst verschenen zijn tekeningen in 300 kranten wereldwijd. Midden in de Grote Depressie verdiende hij 100.000 dollar per jaar.

Een horloge dat werd ingeslikt door een koe liep nog toen het dier zeven jaar later werd geslacht. De opwindas was tegen de longen van het dier gekomen. Het horloge liep slechts vier minuten achter.

Robert Ripley

Ripley groeide uit tot een fenomeen. In een peiling uit 1936 bleek Ripley het meest geliefd bij Amerikanen, nog voor president Roosevelt, acteur James Cagney en vliegenier Charles Lindbergh. Niet slecht voor een iets te dikke veertiger met een overbeet, die dodelijk verlegen was en stotterde tijdens zijn tv-opnames.

Robert Ripley

Ripley pochte graag dat alles wat hij opschreef klopte en beloofde lezers bewijs toe te sturen als ze hem niet geloofden. Hij ging er prat op regelmatig voor leugenaar te worden uitgemaakt. "Ik zie het als een compliment, omdat zo'n cartoon zo ongelooflijk was - en dus interessant - dat de lezer dacht dat het niet waar was."

Zo werd hij overspoeld met berichten toen hij beweerde dat Charles Lindbergh de 67ste persoon was die de Atlantische Oceaan was overgestoken. "Ik werd belaagd met telegrammen, telefoontjes en brieven - 3000 in totaal. Iedereen dacht dat 'Lindy' de eerste was geweest." Ripley kon hun melden dat in 1919 twee Britse vliegeniers Lindbergh voor waren geweest en daarna nog twee zeppelins met 31 en 33 mensen aan boord. Lindbergh was wel de eerste die het in zijn eentje deed.

Pierre Defournel uit Barjac Vivarais had drie kinderen uit drie verschillende eeuwen: De eerste was geboren in 1699, de tweede in 1738 en de derde in 1801.

Robert Ripley

Een andere cartoon die voor opschudding zorgde was Ripleys ontdekking uit 1929 dat de VS geen officieel volkslied kende. Het Congres had in 1914 nog een wet daarvoor weggestemd. Dankzij de tekening werd The star-spangled banner alsnog uitgeroepen tot volkslied.

Tekeningen van Robert Ripley in Amsterdam

Om meer feitjes te verzamelen, trok Ripley als een "moderne Marco Polo" naar exotische plekken, van de Orient naar Donker Afrika. In Nederland verbaasde hij zich over de ultrakorte naam Y (IJ) en de legende van Margretha van Holland, die in één bevalling 365 kinderen zou hebben gebaard.

Clinton Blume vond in 1919 aan de kust bij Brooklyn een borstel terug die hij een jaar eerder was verloren toen zijn schip bij Frankrijk was gezonken door een Duitse onderzeeër.

Robert Ripley

In een tijd dat weinigen zich toeristische trips konden veroorloven en er nog nauwelijks massamedia bestonden die verre oorden konden tonen, introduceerde hij de wonderen wereldwijd bij de gemiddelde Amerikaan in tekeningetjes en korte beschrijvingen. Fakirs! Gedrochten der natuur! Inheemse gebruiken! Snack-antropologie die inspeelde op een sentiment waar later reality-tv, YouTube en programma's als Mythbusters ook gebruik van zouden maken.

In 1147 kende Parijs twee donderdagen in één week. Paus Eugenius III riep een vrijdag uit tot donderdag, zodat zijn feestelijke onthaal niet op een vastendag viel.

Robert Ripley

"Ik verdien mijn brood doordat de waarheid vreemder is dan fictie", vatte hij zijn werk eens samen. Op zijn eigen eiland in de staat New York (BION genoemd, naar zijn cartoons) bracht hij de collectie bijeen waar later de odditoriums uit zouden voortkomen: een ijzeren maagd, opgezette dieren, een skelet met twee hoofden, gesnelde koppen, een walvispenis.

Ripley overleed in 1949 aan een hartaanval op 58-jarige leeftijd. Hij was kort daarvoor onwel geworden tijdens de opnames over het muziekstuk Taps, dat vaak wordt gespeeld bij militaire begrafenissen. Geloof het of niet.

Methusalem is niet de oudste persoon uit de Bijbel. Zijn vader Henoch was ouder.

Robert Ripley

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl