'Wildwesttaferelen op financiële markten'

• 

  André Meinema

  Verslaggever economie

Voor beleggers waren de eerste drie maanden van 2016 een turbulente tijd, die herinneringen opriep aan de voorbije crisisjaren en het wilde westen. De financiële markten kregen te maken met heftige koersbewegingen op de aandelenbeurzen, spotgoedkope olie en heel lage rente. De goudprijs steeg flink.

En dat alles te midden van getemperde verwachtingen over economische groei en geopolitieke verwarring en onzekerheid. De volatiliteitsindex, de angstmeter van de beurs, piekte soms op crisisniveau.

De aandelenbeurzen kenden niet eerder zo'n slechte start van een beursjaar. De AEX begon op 441 punten maar daarna zette de neergang in. De koersen doken omlaag. In februari verzeilden markten wereldwijd in een soort rollercoaster. Half februari stond de AEX op een dieptepunt van 378 punten.

Een maand later staat de graadmeter weer even bijna 20 procent hoger op 447 punten. En gisteren, op de laatste handelsdag van het kwartaal, sloot de AEX op 440 punten. Per saldo is de beurs in drie maanden dus niets opgeschoten.

Drie factoren

Grofweg drie factoren zijn verantwoordelijk voor de onrust en de wildwesttaferelen op de markten: de olieprijs, China en de Europese Centrale Bank (ECB).

De olieprijs kelderde in januari tot onder de 30 dollar voor een vat, de laagste prijs in 12 jaar, en de OPEC slaagt er maar niet in om greep op de prijs te krijgen.

Het mag dan fijn zijn voor de automobilist en de energierekening, maar de lage olieprijs teistert de schatkist van de olielanden en veroorzaakt recessies en sociale en politieke onrust. De olie- en gassector bouwt in hoog tempo investeringen af en schrapt projecten. De voorbije twee jaar zijn al meer dan een kwart miljoen banen verloren gegaan.

BRIC

Over China, de tweede economie van de wereld, blijven de zorgen groot. De economische groei valt tegen en bedrijven, vastgoedhandelaren en consumenten kampen met grote schulden. De lagere groei en de overproductie drukken de grondstoffenprijzen en het regent ontslagen in de oude industrie. Alleen India lijkt het hoofd boven water te houden.

De meeste BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China) zijn in snel tempo van groeimotor veranderd in probleemlanden, die hun regio's mee omlaag sleuren. Rusland en Brazilië zitten in een recessie. Dat komt vooral door de lage olieprijs en andere lagere grondstoffenprijzen, maar ook de handelssancties tegen Rusland en de uitdijende corruptie in Brazilië spelen in een rol.

Daarnaast houden de terreuraanslagen, de vluchtelingenstromen en een dreigende Brexit de markten bezig en ondermijnen het vertrouwen.

Goedkoop

Een derde speler in de onrust is de ECB. De centrale bank krijgt, ondanks het enorme stimuleringsprogramma en 0 procent rente, de economie en daarmee de inflatie niet aan de praat. De 60 en straks 80 miljard euro die maandelijks in de eurozone wordt gepompt lijkt amper effect te hebben. Geld kan niet goedkoper en te veel geld zwerft rond op financiële markten, op zoek naar rendement.

De ECB is aan het eind van zijn latijn, klaagde ABN Amro-topman Gerrit Zalm. Als een donkere wolk hangt dat gevoel van machteloosheid boven de financiële markten.

Goudkoorts

De turbulentie doet wel aan alle kanten pijn, van pensioenfonds tot de winkelstraat tot de spaarder. Pensioenfondsen kampen met een veel te lage dekkingsgraad. De onzekere economische vooruitzichten maken bedrijven voorzichtig, het vertrouwen van consumenten ebt weg, de bestedingen blijven achter, en winkelketens gaan failliet. En het spaarboekje levert niks meer op.

Natuurlijk, de lage rente is plezierig voor wie krediet nodig heeft en een hypotheek afsluit en dat komt de huizenmarkt weer ten goede. De heel lage olieprijs en bijna geen inflatie, is goed voor de koopkracht. En de staat wrijft zich in de handen want de staatsschuld kost bijna 10 miljard euro minder aan rente. Maar het voelt dubbel.

Goud deed zijn naam als vluchtheuvel in bange en onzekere tijden weer alle eer aan. De prijs van een troy ounce goud (31,1 gram) steeg van 1060 dollar begin januari naar 1271 dollar halverwege maart, 20 procent hoger. Eind maart zakte de prijs weer wat en noteert goud 1230 dollar, maar dat is met 16 procent nog altijd de sterkste kwartaalstijging in 25 jaar.

Hoe verder?

De vooruitzichten van economen en beursanalisten voor de financiële markten stemmen niet vrolijk. Beurzen zullen nog langere tijd onder druk staan. De olieprijs zal dit en waarschijnlijk ook volgend jaar aan de lage kant blijven en hetzelfde geldt voor de rente. En over de economische groei links en rechts in de wereld blijven twijfels hangen.

Geheel in stijl is het tweede kwartaal dan ook in mineur en met verlies begonnen. De Europese aandelenbeurzen noteerden minnen van een tot twee procent.