Kroning uitzondering in Europa

Door redacteur Lambert Teuwissen

Dat Willem-Alexander dinsdag wordt ingehuldigd in plaats van gekroond maakt hem geen uitzondering binnen Europa. Bij de meeste koningshuizen is al lang geen sprake meer van kronen. "Het enige gekroonde hoofd in Europa is Elizabeth", zegt René Brus, schrijver van 'Crown Jewels'.

Zelfs al zou de nieuwe Nederlandse vorst gekroond willen worden, dan kan het niet. "Er zou een nieuwe kroon moeten komen, want de twee kronen die er in Nederland zijn, zijn allebei te groot voor een gemiddeld hoofd. Hij zakt dan volledig over je oren, of je moet hem volstouwen met oude kranten."

Polderen

Al bij de eerste ceremonie in 1815 van het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden onder Willem I zag men af van een kroning. De kroon was wel aanwezig, maar bleef liggen op een kussentje, als symbool van Willems macht. Het besluit om de koning niet te kronen maar in te huldigen was een vroeg staaltje van polderen.

"Het was de vraag wie de kroning moest uitvoeren", legt Brus uit. "In de meeste landen was het gebruikelijk dat bijvoorbeeld het hoofd van de kerk de kroning uitvoerde. Maar in Nederland heb je zo veel kerkgenootschappen, wie had dat dan moeten doen? Om de koning zichzelf te laten kronen vond men niet kunnen, want dat had Napoleon gedaan. Dus heeft men heel eenvoudig besloten tot een eedaflegging."

Wat ook meespeelde was de republikeinse inslag van het nieuwe koninkrijk. Willem was geliefd, maar zo veel machtsvertoon was misschien iets te veel van het goede.

Balkon

Ook in andere Europese monarchieën krijgen de vorsten geen kroon meer op het hoofd gezet. In Spanje wordt de kroon bijvoorbeeld net zo gebruikt als in Nederland: als symbool van de macht van de vorst. In Zweden, waar de koning er nog voor kon kiezen zich te laten kronen, gebeurt dat sinds 1971 niet meer. "Bovendien is de wet net veranderd, dus voor kroonprinses Victoria moet een nieuwe ceremonie worden bedacht."

In Denemarken werd niet eens een ceremonie gehouden toen Margrethe in 1972 koningin werd. "Ze verscheen na het overlijden van haar vader in rouwkleding op het balkon. Dat was voor de nieuwe koningin het moment waarop haar onderdanen haar konden toejuichen; verder was er geen ceremonie."

Eerste Wereldoorlog

Vooral de laatste eeuw verloren veel monarchieën de sprookjesachtige grandeur als kroningen. "Na de Eerste Wereldoorlog was er al een grote schifting in welke landen de koning of keizer verdween: Oostenrijk-Hongarije, Rusland, Duitsland. Na de Tweede Wereldoorlog gingen veel koloniën bovendien verder als zelfstandige landen. Toen zijn ook allerlei tradities aan de kant geschoven."

Dat Groot-Brittannië daar niet onder viel, verbaast Brus niks. Het ligt aan de volksaard, vermoedt hij: "In Engeland houden ze graag alles met traditie vast".

Ongemakkelijk

Elders op de wereld wordt de traditie nog wel in ere gehouden. "In Thailand is het eeuwenlang gebruikelijk dat een religieus figuur de kroon aanbiedt. In hun cultuur is het hoofd het meest heilige deel van het lichaam, dus dan is het te begrijpen waarom een kroning in ere gehouden zal worden."

Volgens Brus mag Willem-Alexander blij zijn dat hij het gevaarte niet op zijn hoofd hoeft op 30 april. "Thailand heeft misschien wel de meest ongemakkelijke kroon, die is 7 kilo. Probeer maar eens met 7 kilo aan boeken op je hoofd te lopen. Dat is heel ongemakkelijk."

En de nieuwe vorst krijgt nog meer te verduren. "Je hebt als koning aparte kleding aan die je normaal gesproken nooit draagt, dan heb je nog een lange mantel die ongemakkelijk is en dan met zo'n ding te moeten rondlopen, zonder dat die van je hoofd valt? Ik neem mijn petje er voor af."