Satire en het koningshuis, waar ligt de grens?
Bijna alle grote komieken wagen zich eraan: grappen maken over het Koninklijk Huis. Ze vergroten karaktertrekken uit: grote oren, een stijf kapsel, pakken de Oranjes aan op relletjes, hun gedrag. Hoe ze dat doen is heel verschillend.
Vanavond staat de 'koninklijke humor' centraal in de vierde aflevering van de NOS-serie 60 jaar Oranje op tv. Is humor over de Oranjes anders dan andere grappen, zijn er ook grenzen aan wat leuk is? Denken de makers daar over na, hoe zoeken ze de grens op?
Presentator Koos Postema spreekt onder meer met Jack Spijkerman, die met Kopspijkers scoorde met vele persiflages, Sanne Wallis de Vries, die Beatrix op de hak nam in Kopspijkers, en Carlo Boszhard, die Willem- Alexander imiteerde. Verder is er veel historisch beeldmateriaal te zien van grappen over het Koninklijk Huis van onder andere Paul van Vliet, Wim Sonneveld, Freek de Jonge, Koefnoen, André van Duin, Paul de Leeuw en Hans Teeuwen.
Kwaliteit
Sanne Wallis de Vries meent in de uitzending dat satire over het Koninklijk Huis wel kwaliteit moet hebben. "Anders is het te makkelijk. Dan ben je alleen bezig mensen te kwetsen en te shockeren."
Volgens Wallis de Vries is Beatrix een makkelijk type om na te doen. "Ze is nooit eens 'los' als we haar zien. Het is heerlijk om daarmee te spelen, om haar af en toe wel iets ongebruikelijks te laten doen."
Naar eigen zeggen was haar eerste, echte ontmoeting met Beatrix een gênante vertoning. In de veronderstelling dat de koningin het vast leuk zou vinden om haar te zien, was ze naar het bezoek van Beatrix aan de Albert Cuypmarkt in Amsterdam gegaan. Toen Beatrix voorbijkwam riep ze heel hard: "Koningin, koningin!", waarop de koningin haar slechts verstoord aankeek.
Ook een tweede ontmoeting, bij de opening van een musuem, verliep weinig vlekkeloos. De koningin sprak bij die gelegenheid haar verwondering uit over het feit dat geen enkele fotograaf hun ontmoeting vastlegde.
Grens
Begin jaren zeventig zijn de grappen over het koningshuis nog tamelijk onschuldig. In een uitzending van Barend Servet in 1972 wordt Juliana neergezet als een gewone huisvrouw die spruitjes schoonmaakt. Door de jaren heen wordt steeds vaker de grens opgezocht. In 2003 worden er zelfs Kamervragen gesteld over satire rond het koningshuis, omdat sommige grappen in Egoland en Kopspijkers volgens enkele bewindslieden 'smakeloos' zouden zijn.
Volgens Jack Spijkerman bestaat er geen grens in satire over het koningshuis. "Je kunt nooit zeggen: dit is de grens. Die grens zit in je hoofd."
Carlo Boszhard meent dat zijn imitatie van Willem-Alexander de slechtste is die hij ooit op televisie heeft gezien. "Maar doordat het zo over-the-top is, kan het weer."
NOS 60 jaar Oranje op tv: koninklijke humor, dinsdag 30 augustus, 22.20 uur, Nederland 1 (herhaling: zondag 4 september, 08.50 uur, Nederland 1)U kunt de uitzending ook hier volgen.
Bekijk ook 60 memorabele tv-fragmenten rond de Oranjes