De daklozenopvang in heel Nederland puilt uit. Aan de ene kant omdat er nieuwe mensen op straat terechtkomen, aan de andere kant omdat er geen goedkope woningen zijn voor mensen die de opvang weer verlaten. Dat is de alarmerende boodschap van het Leger des Heils.
"De opvang zit propvol. Eigenlijk is die zelfs verstopt", zegt Diana Nieuwold van het Leger des Heils. "90 tot 95 procent van de mensen die bij ons aanklopt, heeft schulden. Dus er moet goedkopere huisvesting komen. Er zijn 10.000 goedkope woningen nodig om die doorstroom uit de opvang voor dit jaar goed te krijgen. Maar die zijn er niet. Dat is echt een groot probleem in Nederland."
De kans dat jij er in je directe omgeving mee te maken krijgt is 1 op 10.
Het komt erop neer dat steeds meer mensen op straat zullen belanden. Dat kan veel dichter bij huis gebeuren dan je misschien denkt. "Dat hebben we berekend. Wij krijgen bij het Leger des Heils per jaar zo'n 37.500 mensen onder onze hoede", zegt Nieuwold. "Best een groot aantal voor zo'n welvarend land. Als je dat afzet tegen 17 miljoen mensen, dan is de kans dat jij er in je directe omgeving mee te maken krijgt zo'n 1 op 10."
"Dat is fors", zegt Nieuwold. "We horen veel verhalen van mensen die jarenlang gewoon mee hebben kunnen doen. Ofwel er gaat iets mis met de financiën, of de relatie gaat stuk en er komt gedoe. Of een depressie of een psychiatrische stoornis. Er gaat een knop om en dan kan het heel snel gaan. Het kan echt iedereen overkomen."
Wij spraken ex-daklozen Frank en Marc over hoe het is om dakloos door het leven te gaan en hoe anders mensen je benaderen:
Het overkwam Frank Diehl vorig jaar. "Ik ben gescheiden begin 2014", vertelt Frank op de open plek in het bos waar hij woonde van mei tot november. "Dan kun je de sleutel inleveren en je huis uit. Ik sliep bij bekenden op de bank; daar drie weken, hier twee maanden."
Uiteindelijk vond hij een huisje dat hij zwart kon huren. "Maar toen hield mijn werk op en maakte ik geen aanspraak op een uitkering omdat ik niet stond ingeschreven. Zo ben ik hier terechtgekomen."
Het is alsof je een of ander wild beest bent of zo.
"Er komt een hoop pech bij kijken", zegt Frank. "Mensen denken vaak dat het je eigen schuld is en dat je het volledig zelf in de hand hebt, maar dat wil ik wel tegenspreken. Het is ook een hoop tegenslag. Vooroordelen zijn vaak: ze zijn verslaafd, ze zijn lui, ze zijn dom. In dit geval niet, denk ik. Je zou toch zeggen dat ik een heel normale vent ben?"
Maar mensen zagen hem niet altijd als normaal. "Dan zie je ze loeren", zegt Frank. "Soms zie je de angst. Ze benaderen je niet. Alsof je een of ander wild beest bent of zo. Je hebt het idee dat je aangekeken wordt en dat je geen deel uitmaakt van de rest van de wereld."
- Frank Diehl
Frank woonde een half jaar in het bos - Frank Diehl
Frank woonde een half jaar in het bos - Frank Diehl
Frank woonde een half jaar in het bos - Frank Diehl
Frank woonde een half jaar in het bos - Frank Diehl
Frank woonde een half jaar in het bos
Bij Marc Nijholt was het zijn heroïneverslaving waardoor hij alles kwijtraakte. "Dan gaat je geld op aan drugs. Huur betalen is niet zo belangrijk en dan kom je op straat terecht."
Hij heeft nu een uitkering en is eruit gekomen omdat hij zich inschreef bij Woningnet. "In het huis dat ik toen vond woon ik nu bijna tien jaar. En binnenkort ga ik samenwonen met mijn vriendin."
Marc verkoopt nog altijd het Straatnieuws in Utrecht. Mensen denken daardoor vaak dat hij nog steeds dakloos is. Dat merkt hij ook. "Zeven op de tien mensen negeren me. Het gros loopt aan je voorbij. Dat vind ik op zich niet zo erg, maar er zitten ook echt negatieve reacties tussen."
Eerder maakte NOS op 3 de special #UitZicht over zwerfjongeren in Nederland. Bekijk 'm hieronder:
"Dan zeggen ze dat ik werk moet gaan zoeken of ze niet moet lastigvallen. Eén keer had ik een groep dronken studenten die een krant kocht om daarna te zeggen dat 'ie goed in de kattenbak past. Of jongeren tijdens een vrijgezellenfeest die 'm voor m'n neus verscheuren. Dat vind ik niet nodig."
Dat mensen hem voorbij lopen, kan Marc zich wel iets bij voorstellen. "Dakloosheid is voor veel mensen de grote ver-van-mijn-bed-show. Maar ze realiseren zich niet dat ze met een vingerknip ook dakloos kunnen zijn."
Daarom verdienen daklozen volgens Marc een beetje meer respect. "Zie een dakloze als een normaal mens", zegt Marc. "Ik kom uit een normaal gezin, met een lieve moeder en heb een lieve vriendin. Dat vergeten mensen wel eens. Ga eens een gesprekje aan of toon een beetje belangstelling. Ik ben altijd in voor een praatje."
Toon een beetje begrip en empathie.
"Denk twee keer na", zegt ook Frank. "Er zitten heel normale mensen tussen. Het is niet altijd het resultaat van een of andere verslaving of dat je domme beslissingen neemt. Het zijn lang niet allemaal uitvreters. Een beetje begrip en empathie kan al een groot verschil maken."
Meer begeleiding
Om het überhaupt niet zover te laten komen dat meer mensen op straat belanden, pleit het Leger des Heils voor preventieve maatregelen. "De gemeente, de corporaties en de hulpinstellingen moeten goed samenwerken. Zodra een corporatie signaleert dat de huur niet betaald wordt of dat er ergens klachten zijn, moet er direct worden ingegrepen. Daar zijn goede afspraken tussen die drie voor nodig. "
"Wat we graag zouden zien is dat mensen er wel mogen blijven wonen. En als hulp wordt geweigerd, heb je als corporaties een stevige stok achter de deur: jij woont in mijn huis, dus je moet de hulp accepteren. Zo kan er veel strakker worden samengewerkt om te voorkomen dat meer mensen op straat komen te staan."