Arrestatiebevel tegen Netanyahu zou 'symbolische nederlaag' voor Israël zijn

Hoewel er publiekelijk niets over is gemeld door het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag, was de Israëlische premier Netanyahu vandaag alvast kraakhelder: als het hof een arrestatiebevel tegen hem uitvaardigt, is dat volgens hem een "historisch schandaal".

Het onderstreept het gewicht van de arrestatiebevelen die nu al een paar dagen boven de markt hangen tegen Netanyahu, zijn minister van Defensie Gallant en zijn stafchef Halevi.

De arrestatiebevelen volgen mogelijk uit onderzoeken naar oorlogsmisdaden in Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever, waarmee het Strafhof al sinds 2014 bezig is. Na de aanvallen van Hamas op 7 oktober zijn er nieuwe zaken aan het dossier toegevoegd, waardoor Israël mogelijk beschuldigd kan worden van het blokkeren van humanitaire hulp en het gebruik van buitensporig geweld tijdens het offensief in Gaza.

Het ICC overweegt naar verluidt overigens ook om arrestatiebevelen uit te vaardigen tegen leiders van Hamas.

Geruchten

"Als de arrestatiebevelen tegen de Israëlische kopstukken er echt komen, zou dat een symbolische nederlaag voor Israël betekenen", zegt Erwin van Veen, Midden-Oosten-deskundige bij Instituut Clingendael. "Want ook al erkent Israël het Strafhof niet, Netanyahu en zijn collega's staan dan ineens in hetzelfde rijtje als Congolese rebellenleiders, de Sudanese oud-president Omar al-Bashir en de Russische president Poetin. En dat is slecht voor Israëls internationale status en morele imago."

Vooralsnog blijven de verhalen over arrestatiebevelen geruchten, die voor het eerst opdoken in Israëlische media. Netanyahu zelf bracht de bal afgelopen vrijdag aan het rollen met een bericht op X. Daar schreef hij dat hij een arrestatiebevel ziet als "ondermijning van Israëls fundamentele recht op zelfbescherming".

Twee dagen later liet buitenlandminister Katz weten dat Israëlische ambassades wereldwijd zijn voorbereid op "ernstige golven van antisemitisme" zodra het Strafhof de bevelen uitvaardigt. Het Strafhof zelf is naar buiten toe stil over de geruchten.

Ondertussen is ook Israëls trouwste bondgenoot Amerika - dat een gespannen verhouding heeft met het Strafhof en er niet bij is aangesloten - op de hoogte van de geruchten. Het Witte Huis zegt het onderzoek tegen oorlogsmisdaden niet te steunen en verschillende Amerikaanse politici stellen dat het internationale spanningen verergert en antisemitisme aanwakkert.

Diplomaten van de G7-landen doen op hun beurt ook pogingen om de arrestatiebevelen tegen te houden. Ze zeggen dat het de onderhandelingen over een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas kan verstoren.

"Dit zijn gelegenheidsargumenten", zegt deskundige Van Veen daarover. "Een doorbraak laat al maanden op zich wachten, en nu zou dit ineens de reden zijn als een van de partijen zich terugtrekt? Daarnaast stelden de Verenigde Staten al eerder eens sancties in. Die voorkomen geen arrestatiebevelen."

Mochten de arrestatiebevelen er komen, dan zou het de eerste keer zijn dat er een internationaal arrestatiebevel wordt uitgevaardigd tegen hooggeplaatste Israëliërs. Dit komt dan boven op de zaak over de rechtmatigheid van de Israëlische bezetting en de genocidezaak die zijn aangespannen tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof. Dat hof, ook gevestigd in Den Haag, buigt zich over geschillen tussen staten.

En dan zijn er nog de diplomatieke gevolgen. Zo'n arrestatiebevel brengt niet alleen Israël, maar ook bondgenoten in een lastig parket. Als Netanyahu naar een land afreist dat is aangesloten bij het Strafhof, dan moet hij daar gearresteerd worden en worden uitgeleverd aan Den Haag.

"Voor Nederland, dat het Strafhof heel hoog heeft zitten, is dit zeer ingewikkeld", vertelt André Nollkaemper, hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit van Amsterdam. "Het zet de relatie tussen Nederland en Israël, die nauw is, flink onder druk."

Een lidstaat van het Strafhof kan er politiek voor kiezen iemand niet uit te leveren, ook al geldt er een arrestatiebevel. "Maar dat heeft natuurlijk wel gevolgen voor het eigen imago en voor de internationale rechtsorde", zegt Van Veen. "Eigenlijk schop je daar dan keihard tegenaan."

Ook het Strafhof krijgt steeds meer kritiek, zeker van eigen leden, en van landen die de Palestijnse staat erkennen. Zo zou het orgaan maar weinig concrete stappen ondernemen om onderzoek te doen naar genocide in Gaza.

"Als er geen arrestatiebevelen komen, dan zegt dat iets over het imago van het Strafhof", zegt Nollkaemper. "Er zijn inmiddels zo veel grenzen overschreden, zo veel slachtoffers en zo veel verwoesting. Het roept vragen op, waarom is er wel aandacht voor het ene conflict en niet voor het andere?"

Volgens hem is het Strafhof voortdurend bezig om de risico's en de opbrengsten van onderzoeken en mogelijke arrestatiebevelen af te wegen. "Maar stil blijven zitten, dat kan niet langer. Het zou me ook verbazen als het Strafhof niet al bezig is met concrete stappen in het onderzoek naar misdrijven in Palestijnse gebieden, zoals arrestatiebevelen. Dat zal ook een strategische stap zijn richting Afrikaanse landen, die vaak het Strafhof hebben bekritiseerd omdat ze zich eenzijdig richten op Afrikaanse conflicten. De vraag is alleen wanneer, en op welk moment, de gevreesde post in Israël bezorgd wordt."