Het zou een spannende dag worden, maar toch had Peter van der Meer een goede nachtrust. "Ik slaap meestal wel goed", zegt hij op het Justitieel Complex Schiphol waar hij het MH17-vonnis bijwoonde. "Ik heb rustig aan gedaan: opgestaan, kopje koffie gedronken, ontbeten. Even de tijd voor mezelf."
"Een vader zonder kinderen" noemde hij zichzelf vorig jaar in zijn nabestaandeverklaring. Sinterklaas viert hij niet meer, Vaderdag is de verschrikkelijkste dag van het jaar. Zijn dochters Sophie, Fleur en Bente kwamen om, 12, 10 en 7 jaar oud, op weg met hun moeder naar een vakantie in Indonesië.
Ruim acht jaar moesten nabestaanden van de 298 slachtoffers wachten op gerechtigheid. Van der Meer besefte dat zijn jongste dochter al langer dood is dan ze ooit heeft geleefd. De uitspraak van vanmiddag roept dan ook gemengde gevoelens bij hem op, zoals bij veel nabestaanden. "Ik voel me blij met de uitspraak van de rechter, maar ik besef ook weer dat ik mijn dochters niet meer heb."
Troost haalt hij niet uit de veroordelingen. "Niets troost. Ik kwam net uit de rechtszaal en dan sta je een momentje stil en besef je dat er drie schuldig zijn bevonden, maar mijn drie dochters ook nog steeds kwijt zijn. Het verzacht nooit, maar het helpt wel mee."
"Het is wrang", benoemt Thomas Schansman de gevoelens. "We zijn allemaal mensen verloren, ik mijn zoon Quinn. Dus blij? Nee, maar wel blij dat deze uitspraak er eindelijk gekomen is."
Geen gejuich of applaus dus bij de uitspraak, eigenlijk geen waarneembare reacties bij de veertig nabestaanden in de zittingszaal, hooguit hier en daar een diepe zucht. Later op de gang is er wel zichtbare opluchting, onderlinge felicitaties en af en toe een traan bij de 250 lotgenoten die op het complex op Schiphol aanwezig waren.
"Ik ben tevreden", zegt Hans de Borst, die de ring bij zich draagt waarmee zijn omgekomen dochter Elsemiek werd geïdentificeerd. "Alle tegenspraak van de verdediging wordt keurig van tafel geveegd."
"Mijn verdriet gaat nooit weg. Elsemiek krijg ik niet terug. Maar na de rechtszaak helemaal te hebben gevolgd, geeft dit wel rust, denk ik. Hoop ik."
Anderen blijven strijdbaar. De rechter sprak nadrukkelijk over de verantwoordelijkheid die Rusland draagt voor het conflict destijds in Oost-Oekraïne en de inzet van de Buk-raket. "Rusland wordt hier feitelijk mee veroordeeld", vindt Schansman. "Ze zijn betrokken, ze zijn verantwoordelijk. Ze kunnen niet meer wegduiken."
"De wereld kijkt mee naar dit vonnis", onderstreept ook Silene Fredriksz, haar kleindochter aan haar arm gedrukt. "Het voelt als erkenning." Ze had zich vermand vanmorgen, bevreesd dat er veel tenlasteleggingen zouden worden afgewezen. "Ik wilde niet teleurgesteld worden. Maar het is heel erg meegevallen."
Fredriksz verloor haar 23-jarige zoon Bryce en zijn vriendin Daisy van 20, die bij hen inwoonde. Ze moesten 55 dagen wachten tot er iets van hem werd geïdentificeerd, zijn linkervoet. Het duurde nog eens 42 dagen voordat er iets van Daisy werd gevonden. Toen ze in de rechtbank van haar spreekrecht gebruikmaakte, nam ze hun as mee.
Haar man Rob zei toen nog steeds niet te kunnen kijken naar foto's van de twee. "Ik kijk erlangs." Vandaag noemt hij het een geruststelling dat drie verdachten veroordeeld zijn, al zou hij het liefst de ene vrijspraak in hoger beroep ongedaan gemaakt zien. Hij hoopt daarnaast dat het Openbaar Ministerie met deze veroordelingen nieuwe verdachten kan aanklagen.
"Er blijven toch altijd twee vragen over. Wie heeft er op de knop gedrukt en waarom is dat gedaan? De bemanning van de Buk. En hogerop. Het is hier niet mee klaar."
Sander van Luik, die een broer verloor, kijkt ook verder dan het vonnis van vandaag. "Het is mij nooit gegaan om deze vier verdachten; we wisten van tevoren dat we met deze vier verdachten niet iedereen te pakken hadden die hier een rol in heeft gespeeld. Het ging mij veel meer om waarheidsvinding, dat we weten wat er gebeurd is."
"Het biedt handvatten voor een verdere speurtocht", meent hij. "Er zijn nog een heleboel vragen, maar met dit vonnis kunnen we verder. We weten waar we de vragen moeten stellen." Met verdriet in zijn stem besluit hij: "Driehonderd doden is niet niets."
Piet Ploeg, als voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17 het gezicht van de groep nabestaanden, is het met hem eens. Hij had de rechter expliciet gevraagd de rol van Rusland te bespreken en werd niet teleurgesteld. Zelf verloor hij zijn broer Alex, schoonzus Edith en neef Robert.
Hij is blij met de grondige manier waarop de rechter desinformatie filterde van legitiem bewijsmateriaal. "Wij weten dat de waarheid is vastgesteld door een onpartijdige, onafhankelijke rechtbank. Dat is belangrijk voor alle nabestaanden, maar ook in internationaal opzicht."
Ploeg merkt op hoe geraakt hij werd door het vonnis. Ook medebestuurslid Anton Kotte spreekt van een emotionele dag. Hij verloor zijn zoon Oscar, schoondochter Miranda en kleinzoon Remco. "Ik heb eerst een paar minuten ademgehaald."
Na de eerste gesprekken met journalisten trekt hij zich met alle andere nabestaanden terug om de uitspraak gezamenlijk te verwerken. "Er is geen hoerastemming, maar je bent opgelucht omdat wat je gehoopt had voor het grootste deel is uitgekomen."
