"Ebola-protocollen VS deugen niet"

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink

In de Verenigde Staten wordt zware kritiek geuit op de binnenlandse aanpak van ebola. Vannacht vond in het Congres een hoorzitting plaats waar Thomas Frieden spitsroeden moest lopen. Hij is de baas van het CDC, het Amerikaanse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). "De beangstigende waarheid is dat wij de veiligheid niet kunnen garanderen van onze artsen en verpleegkundigen die in de frontlinie staan", zei het Texaanse congreslid Michael Burgess.

De kritiek spitst zich vooral toe op de protocollen die het CDC heeft opgesteld voor het geval zich een (mogelijke) ebola-patiënt aandient. Alexander Friedrich, hoofd van de afdeling medische microbiologie en infectiepreventie in het UMCG in Groningen, maakt korte metten met de Amerikaanse protocollen.

Expert

"De Amerikaanse protocollen schrijven een veiligheidsniveau voor dat wij hanteren als we een uitbraak van griep of van het norovirus hebben. Maar hier gaat het om een dodelijk virus, daarvoor schieten ze zwaar tekort." Het norovirus leidt jaarlijks tot een aantal uitbraken in Nederlandse zorginstellingen. Het veroorzaakt diarree en er overlijden elk jaar een aantal sterk verzwakte ouderen aan de gevolgen van een infectie met het virus. Maar het is niet dodelijk.

Friedrich is een van de weinige experts in Nederland die ervaring heeft met een ebola-achtig virus. Hij kreeg in 2000 in Würzburg en in 2006 in Münster te maken met een patiënt met het Lassa-virus. Dat is te vergelijken met ebola. Met dezelfde griepachtige symptomen aan het begin, dezelfde ontwikkeling, dezelfde interne bloedingen en ook hoge sterfte.

Ernstige fouten

De ernstige fouten die los van alle protocollen in het Texas Health Presbyterian Hospital zijn gemaakt kregen minder aandacht tijdens de hoorzitting. Toen Thomas Eric Duncan zich bij het ziekenhuis meldde en 39,4 graden koorts bleek te hebben, vertelde hij dat hij net in Liberia was geweest. Toch werd hij weggestuurd.

Na zijn opname in het ziekenhuis is Duncan op ebola getest. In afwachting van de testresultaten is hij bijna twee dagen verzorgd zonder dat het ziekenhuispersoneel zich beschermde tegen ebola. Daarbij zijn zo'n zeventig artsen en verpleegkundigen blootgesteld aan ebola. Van hen hebben er dus twee de ziekte gekregen.

Grote gevolgen

"Wat in Dallas is gebeurd is zeer verontrustend", zegt Friedrich. Niet alleen vanwege de besmettingen die zijn opgetreden, maar ook vanwege de enorme gevolgen. In de VS worden passagiers uit West-Afrika op verschillende luchthavens gescreend op ebola. Volgens vele experts, ook Friedrich, is dat een zinloze aanpak. Ook in Engeland vinden op twee vliegvelden en bij de Eurostar-trein nu ebolacontroles plaats. Op het Parijs vliegveld Charles de Gaulle begint men er dit weekend mee bij vluchten die uit Guinee komen.

Friedrich is twee dagen bezig geweest om de vrijwilligers die allerlei taken vervullen in het UMCG gerust te stellen."Die zeggen: als het in Dallas kan gebeuren, dan kan het hier ook. Angst is besmettelijker dan ebola", zegt Friedrich. "Maar de Amerikanen, in ieder geval die in Dallas, waren dus helemaal niet goed voorbereid."

Maskers

In de CDC-protocollen wordt bijvoorbeeld het gebruik van enkele handschoenen voorgeschreven. "Wij dragen dubbele handschoenen", zegt Friedrich. "De Amerikaanse protocollen schrijven het dragen van tbc-maskers voor. Die filteren 95 tot 97 procent van de lucht." Besmetting met ebola gaat in principe via lichaamssappen en niet door de lucht.

"Maar rond een patiënt die op de intensive care beademd wordt en die aan allerlei andere apparaten gekoppeld is, hangt een wolk van virusdeeltjes. En die zitten ook op de huid van de patiënt en komen daarvan los, zeker als die huid droog is. In die specifieke omstandigheden kan je dus wel ebola binnenkrijgen via de lucht", zegt Friedrich.

"De Amerikanen gebruiken tbc-maskers die 3 tot 5 procent van de virusdeeltjes doorlaten. Wij gebruiken een masker dat niks doorlaat en voor de zekerheid nog een tweede eroverheen."

Laboratorium

Ook bij het doen van onderzoek bij de patiënt is het helemaal misgegaan in Dallas. "Ze hebben met ebola besmet bloed van de patiënt onderzocht in het normale laboratorium van het ziekenhuis voor klinische chemie. Dat moet je in een speciaal beveiligd laboratorium doen. Dat hebben ze wel gedaan met de eigenlijke ebolatest, maar niet met die andere onderzoeken. Daardoor is nu een hele laboratoriumstraat met allerlei apparaten besmet. Die krijg je niet meer schoon. Die is waardeloos geworden."

Friedrich weet waarover hij praat. Hij heeft in 2001 in Würzburg iets dergelijks meegemaakt. Daar besmette het Lassa-virus de apparaten in het lab bij eenzelfde fout. Ze konden niet meer ontsmet worden en moesten weggegooid. Kosten: een half miljoen euro. Het UMCG heeft speciaal met het oog op de komst van een ebolapatiënt een mobiele testunit gekocht van 70.000 euro waarmee in de kamer van de patiënt de noodzakelijke tests uitgevoerd kunnen worden.

Handen wassen

Het CDC-protocol sluit af met instructies voor het uittrekken van de beschermende kledij. Als laatste moeten de handen gewassen worden, met water en zeep of met alcohol. Friedrich: "Met water en zeep krijg je eventuele virusdeeltjes niet van je handen af. Dat moet met alcohol."

Friedrich vertelt dat in het Emory Hospital in Atlanta, waar de eerste drie naar de VS gerepatrieerde artsen en verpleegkundigen verzorgd zijn, geen enkele besmetting is geweest. De CDC-protocollen zijn daar aangescherpt naar een veel hoger veiligheidsniveau.