"Risico's Market Garden onderschat"
Operatie Market Garden, precies zeventig jaar geleden, wordt dit weekend uitgebreid herdacht. Volgens het gedurfde plan van de Britse bevelhebber Montgomery moesten Amerikaanse, Britse en Poolse luchtlandingstroepen met een verrassingsaanval belangrijke bruggen innemen op de as Eindhoven-Nijmegen-Arnhem (Market).
Een Brits legerkorps zou vervolgens vanuit het zuiden over land oprukken (Garden) om de Duitse bezetter in West-Nederland in te sluiten. Daarna zouden de geallieerden kunnen doorstoten naar het centrum van de Duitse oorlogsindustrie, het Ruhrgebied, en vervolgens door richting Berlijn.
Het plan mislukte: de brug bij Arnhem bleek een brug te ver. Market Garden was een extreem voorbeeld van wishful thinking, zegt militair historicus Christ Klep. Hij vindt dat de risico's van de operatie zijn onderschat.
Was Operatie Market Garden gedoemd te mislukken?
"Zonder tegenslag was het een haalbaar plan geweest. Maar daar zit ook het probleem: het plan was te ingewikkeld en er was geen rekening gehouden met een marge om fouten en tegenslagen op te vangen. Vertraging op de ene plek had direct effect op het verloop van de hele operatie. Alle radertjes moesten in elkaar grijpen."
"Een groot Brits legerkorps moest vanuit het zuiden oprukken over één smalle provinciale weg, die later de bijnaam Hell's Highway kreeg. Elke kapotgeschoten tank zorgde voor oponthoud. Op de tweede dag was er mist wat zorgde voor vertraging en er waren problemen met de radioverbindingen."
"Daarnaast werd de kracht van de vijand schromelijk onderschat. De geallieerden gingen ervan uit dat de Duitsers zo goed als verslagen waren en dat ze met een grote verrassingsactie de genadeklap konden uitdelen. Dat de Duitsers zich in Zuid-Nederland aan het herstellen waren was wel opgemerkt, maar werd terzijde geschoven. Alle tegenstand werd uit het plaatje geredeneerd. Het hele plan was een extreem voorbeeld van wishful thinking."
De Duitsers hielden stand. Hoe kwam dat?
"Het verrassingseffect van de operatie duurde maar even, mede omdat de luchtlandingsacties over meerdere dagen verspreid plaatsvonden. Er zaten vijf Duitse commandanten in het gebied, die vrij snel doorhadden wat de geallieerden van plan waren. Ze beschikten over goed opgeleide en gemotiveerde militairen, die meer bereid waren te vechten dan de geallieerden hadden ingeschat."
"Bovendien lagen de landingsterreinen tien tot twaalf kilometer van de beoogde bruggen vandaan. Het kostte de lichtbewapende parachutisten zes tot acht uur om die afstand te overbruggen. Dat gaf de Duitsers tijd om verdedigingslinies op te werpen."
Als Market Garden succesvol was verlopen, was de oorlog dan eerder afgelopen?
"Dat is moeilijk te zeggen. Zelfs als het was gelukt om troepen bij Arnhem over de Rijn brengen naar Duitsland, waren er nog problemen geweest met de aanvoer van materieel en de bevoorrading. Een lang, speervormig front door Zuid-Nederland was bovendien moeilijk te verdedigen. Met een breed front waarmee je systematisch kon oprukken, zoals de Amerikanen eigenlijk liever wilden, zou het misschien ook gekund hebben."
Waarom was de rol van de Polen tijdens Market Garden zo tragisch?
"De Poolse parachutistenbrigade wilde eigenlijk niet meedoen, maar de Britten zetten de Polen onder druk. Net toen Market Garden begon, begon ook de opstand in Warschau, waardoor de Polen hun landgenoten niet konden helpen."
"Uiteindelijk legde Montgomery een deel van de schuld voor het mislukken van Market Garden bij de Polen. Ze zouden na hun dropping bij Driel niet goed genoeg gevochten hebben. Dat is niet terecht, want ze zijn slecht geleid door de Britten. Pas na lang touwtrekken kwam er in 2006 gedeeltelijk eerherstel. In ieder geval door Nederland. De Poolse Parachutistenbrigade kreeg de Militaire Willemsorde."
Zullen we Market Garden in de toekomst blijven herdenken?
"Ja, maar het karakter van de herdenking is geleidelijk aan het veranderen nu er steeds minder mensen bij zijn die het nog hebben meegemaakt. Het herdenken krijgt een bredere betekenis, parallel met de strijd voor democratie en alle gevaren die ons nu in de wereld bedreigen. Het accent is verschoven naar wat de bevrijding voor ons heeft betekend."
"We moeten alleen oppassen voor een versimpeling van de werkelijkheid. Alsof de bevrijders allen schouder aan schouder hebben gevochten voor onze vrijheid, één tegen het nazisme. Voor velen was het gewoon een plicht die ze vervulden. Ze wilden liever zo snel mogelijk naar huis."
NOS 70 jaar Bevrijding: Herdenking Market GardenVandaag: 14.00 - 16.15 uur, NPO 1 en NPO Nieuws, vanuit DrielMorgen: 16.15 - 18.00 uur, NPO 2 en NPO Nieuws, vanuit Nijmegen