Wat te doen met Schotse defensie?

Door correspondent Arjen van der Horst

Nog een paar dagen en dan kunnen de Schotten in een referendum kiezen voor onafhankelijkheid. Wat als Schotland zich afscheidt van Groot-Brittannië? In een serie korte verhalen leggen we de meest heikele kwesties uit. In deze aflevering: hoe gaat een onafhankelijk Schotland zich verdedigen?

Van de Brave Hearts van Robert de Bruce die in 1314 het Engelse leger bij Bannockburn versloegen tot de doedelzak spelende soldaten die voorop liepen bij de landing op de stranden van Normandië in 1944. De Schotten hebben al eeuwenlang een reputatie als onverzettelijke krijgers.

Het is niet voor niets dat de Schotse Coldstream Guards, het oudste regiment van de Britse strijdkrachten, de erewachten leveren van Buckingham Palace.De afscheiding van Schotland zou om meerdere redenen een amputatie betekenen voor de Britse defensie.

Kernwapens

Niet alleen zijn verschillende regimenten in Schotland gelegerd, ook is een belangrijk deel van de Britse defensie-industrie te vinden in Schotland. Zo wordt in de scheepswerven van Rosyth op dit moment gebouwd aan twee vliegdekschepen van de Royal Navy. En niet onbelangrijk: de Britse kernwapens zijn gestationeerd in het West-Schotse Faslane.

Hoe ziet de defensie eruit van een onafhankelijk Schotland? De Schotse nationalisten gaan ervan uit dat ze de inboedel delen. Alex Salmond, de Schotse premier en leider van de Schotse nationalisten, presenteerde een jaar geleden zijn defensieplannen in een vuistdik manifest, Scotland's Future.

Zo lijkt het hem vanzelfsprekend dat de Schotse regimenten Schots blijven. Salmond wil een leger opbouwen met 15.000 beroepsmilitairen en 5.000 reservisten.

Afschaffing

De Schotse Nationale Partij (SNP) heeft een sterke pacifistische traditie. Veel van de SNP-kopstukken begonnen hun politieke carrière in de Campaign for Nuclear Disarmament (CND), die streefde naar de afschaffing van alle kernwapens. De nationalisten willen in de grondwet opnemen dat Schotland kernwapenvrij wordt en ze eisen dat in 2020 alle kernwapens van Schotse bodem zijn verdwenen. Het geld dat de Schotten daarmee besparen (de kosten van het Britse kernwapenprogramma bedragen 130 miljard pond) wil de SNP investeren in conventionele strijdkrachten.

Niet eenvoudig

De reden voor de keuze van Faslane als marinebasis voor de Trident-onderzeeërs is duidelijk: een diepe baai in een dunbevolkt gebied waar de onderzeeërs makkelijk kunnen parkeren. Bovendien is de opslag van de kernkoppen diep onder de grond onder een nabijgelegen berg die optimale veiligheid biedt.

Schotse onafhankelijkheid is daarmee een directe bedreiging van de kernmachtstatus van het Verenigd Koninkrijk. Een alternatieve locatie in Engeland is immers niet eenvoudig te vinden en zal bovendien veel geld kosten.

Verlies van de kernwapens zou de status van het Verenigd Koninkrijk binnen de NAVO grote schade toebrengen. Bovendien zou de positie van de Britten in de VN-veiligheidsraad onder druk komen te staan. Volgens professor Malcolm Chalmers, een defensie-expert van de militaire denktank Royal United Services Institute, zou het niet reëel zijn om de kernwapens in 2020 van Schotse bodem te verwijderen.

Scenario

Het is onmogelijk om in zo'n korte tijd een alternatieve marinebasis op te bouwen. Als de nationalisten voet bij stuk houden dan zouden de Britten gedwongen zijn hun kernwapens op te geven. Een waarschijnlijk scenario is dat er wel degelijk valt te onderhandelen over de kernwapens.

De nationalisten kunnen dit als wisselgeld gebruiken om andere wensen te verwezenlijken. Het is waarschijnlijk dat de kernwapens langer op Schotse bodem blijven, maar dat ze uiteindelijk wel verdwijnen.

De SNP heeft al laten zien dat ze soms hun principes kunnen loslaten. De nationalisten hadden aanvankelijk beloofd dat een onafhankelijk Schotland geen lid zou zijn van de NAVO, maar daarvan zijn ze teruggekomen. Dat brengt wel een ander probleem met zich mee. Hoe kan een kernwapenvrij Schotland lid zijn van een militair bondgenootschap dat kernwapens als de basis ziet van zijn defensiebeleid?