"Zorgautoriteit moet op de schop"
Door redacteuren Rinke van den Brink en Hugo van der Parre
De verhouding tussen het ministerie van VWS en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) moet grondig worden herzien. Er is nu sprake van ongewenste verwevenheid van het ministerie en de NZa. Daardoor wordt de rol van onafhankelijk toezichthouder aangetast, oordeelt de commissie Borstlap, die onderzoek heeft gedaan naar het functioneren van de NZa. "De schijn van ongerechtvaardigde inmenging is gewekt."
De commissie vindt dat er een einde moet komen aan de dubbele taak van de NZa: het opstellen van de regels voor de ziekenhuizen en zorgverzekeraars en de controle daarop.
Het eindrapport is in handen van de NOS en NRC Handelsblad. De NZa is de organisatie die onafhankelijk toezicht moet houden op de zorgsector.
"Voor een zuivere verhouding is het nodig dat er vanuit het ministerie in het geheel geen bemoeienis is met individuele gevallen", stelt de commissie.
Klaagschrift
Minister Schippers gaf begin april opdracht tot het onderzoek naar aanleiding van publicaties van NRC en NOS, over een lijvig klaagschrift van klokkenluider Arthur Gotlieb. Deze NZa-medewerker voelde zich jarenlang genegeerd door zijn leidinggevenden.
Hij schreef zijn klachten op in een dossier van 600 pagina's. Dat stuurde hij begin januari van dit jaar aan zijn hoogste baas, NZa-bestuurder Theo Langejan. Twee weken daarna pleegde Gotlieb zelfmoord.
De onderzoekers verwijten de NZa dat zij tekortgeschoten is tegenover Arthur Gotlieb. De commissie oordeelt dat Arthur Gotlieb niet de zorg en begeleiding heeft gekregen die passend was geweest.
Onvoldoende afstand
De commissie gaat ook in op drie andere zaken die Arthur Gotlieb in zijn dossier aanstipte: de gebrekkige ICT-beveiliging, de financiële steun voor het Oogziekenhuis en de manipulatie van een onderzoeksrapport.
In de kwestie van het onderzoeksrapport oordeelt de commissie Borstlap dat weliswaar correct is gehandeld, maar dat de regels eigenlijk niet deugen. "Maar dat laat onverlet dat de mate van gedetailleerdheid en de inhoud van afspraken over wederzijdse informatieverstrekking, de onafhankelijkheid van de NZa als zelfstandig bestuursorgaan heeft aantast."
Oogziekenhuis
In de zaak van het Oogziekenhuis in Rotterdam vindt de commissie Borstlap dat er paden zijn verkend die schuren langs de rand van wat past. De commissie doelt op de druk die VWS uitoefende om het Oogziekenhuis ruim een miljoen euro extra toe te kennen.
Borstlap vindt dat het ministerie afstand moet houden en geen bemoeienis mag hebben met individuele gevallen. Aanhoren mag, doorverwijzen moet, zou het motto moeten zijn. Politieke bemoeienis bij besluiten in individuele gevallen moet dan ook worden voorkomen. De praktijk blijkt echt weerbarstiger dan het "theoretische model".
In de zaak van het Oogziekenhuis voelden de NZa-medewerkers die daarmee bezig waren zich onder druk gezet. De onderzoekscommissie heeft vastgesteld dat op ambtelijk niveau "is geschermd met een standpunt van de minister".
Veiligheid
De commissie heeft ook harde kritiek op de lakse manier waarop de NZa omging met de beveiliging van gevoelige informatie op de computerservers. Het te lang laten voortbestaan van deze risico's is onverantwoord voor een organisatie als de NZa van wie een onberispelijke staat van dienst mag worden verwacht.
Te veel petten
Bij de NZa, opgericht in 2006, zit volgens de commissie een structureel probleem. De zorgautoriteit stelt de regels op voor de sector, maar moet ook optreden als toezichthouder van de zorgmarkt. De NZa heeft daardoor te veel petten op en dat leidt tot conflicten. De commissie-Borstlap stelt minister Schippers voor om de taken van regelgever en van toezichthouder uit elkaar te halen en adviseert haar de zelfstandigheid van de NZa te respecteren.
Verder stelt de commissie voor om de leiding van de NZa te laten bestaan uit drie personen met onderling voldoende tegenspraak, geholpen door een Raad van Toezicht als klankbord en sparringpartner. Bestuursvoorzitter Langejan en zijn collega-bestuurder Homan zijn eerder dit jaar al opgestapt.