Eredivisie: Gerbrands topaankoop?

Vrijdag begint de eredivisie. In vijf delen blikt NOS.nl deze week vooruit. Vandaag deel 4: Toon Gerbrands, de beste zomertransfer?

In Eindhoven snakken ze naar een nieuwe landstitel. PSV versterkte zich onder anderen met spits Luuk de Jong, maar vóór de zomer sloegen de Brabanders al een belangrijke slag. De club haalde Toon Gerbrands binnen als algemeen directeur, wellicht de belangrijkste eredivisietransfer in aanloop naar het nieuwe voetbalseizoen.

Harde zakenman vs populaire people's manager

De 57-jarige Gerbrands is de opvolger van de harde zakenman Tiny Sanders, die na vier jaar besloot het stokje over te dragen. De voormalige topman van zuivelbedrijf Campina hielp PSV er financieel bovenop, mede dankzij een lucratieve gronddeal met de gemeente Eindhoven en de introductie van extra reclame op de wedstrijdshirts. Het is aan Gerbrands om het werk van Sanders te perfectioneren.

De klus lijkt op het lijf geschreven van de Friese managementgoeroe, die in tegenstelling tot voorganger Sanders meer de kenmerken van een people's manager vertoont. Gerbrands wilde na een lange periode in Alkmaar een nieuwe stap in zijn loopbaan maken. "Na twaalf jaar stond mijn prestatieklok op vijf over twaalf. Ik was toe aan wat nieuws", zei hij in juli in een gesprek met PSV TV.

"Ik had daar vrij makkelijk nog drie jaar kunnen zitten met een goed salaris, dan had ik mijn pensioen wel gehaald. Maar als mens past dat niet bij mij. Ik ga van AZ, een club met prestaties, naar een club met prijzen, want daarvoor kom ik hier."

Geen Brabander

Gerbrands maakte naar eigen zeggen al kennis met het warme Brabantse gevoel. "Al was het maar bij het overhandigen van de sleutels van mijn appartement. Zoals de mensen reageren, ik denk dat ik hier op m'n plaats ben. Ik kan me makkelijk aanpassen. Het enige wat ik niet in de hand heb, is mijn afkomst."

De populariteit van Gerbrands werd onmiskenbaar duidelijk toen hij in april zijn vertrek bij AZ wereldkundig maakte. Naast PSV meldden zich meteen twee buitenlandse clubs én drie partijen uit het bedrijfsleven. De aanbieding van PSV sprak Gerbrands het meeste aan. Na twee gesprekken van vier uur met de Eindhovense Raad van Commissarissen was hij eruit. "Daar begon het te kriebelen en zag ik voor mezelf een nieuwe uitdaging", zou hij later zeggen.

Ideaal verbindingsstuk

Gerbrands teert niet alleen op zijn verleden als coach - hij stapte op 18-jarige leeftijd al in de volleybalcoaching - maar heeft tientallen jaren werkervaring in het structureren van bedrijfsorganisaties. Ook schreef hij diverse boeken over visie, inspiratie leiderschap en crisisbeheersing en kon hij worden ingehuurd als spreker op seminars.

De Fries, die in Sneek tot zijn zestiende jaar voetbalde en daarna ging volleyballen, ontplooide zich eveneens op het sportieve vlak. Als volleybalcoach behaalde hij diverse landstitels in de eredivisie en werd hij in 1997 Europees kampioen met de Oranjemannen. De afgelopen twaalf jaar was Gerbrands als directeur en manager actief in het voetbal (AZ) en schaatsen (DSB-ploeg) en fungeert hij als verbindingsstuk tussen de zakelijke en sportieve kant van een voetbalclub.

Vraag hem naar zijn werkwijze en Gerbrands vertelt nauwgezet over de facetten van zijn vak. Sinds 2002 maakte hij als algemeen directeur alle sportieve hoogte- en dieptepunten bij AZ mee. "Ik heb daar geleerd om mensen verantwoordelijkheden te geven. Om dingen met mensen te delen."

"Je bent (zelf) verantwoordelijk voor het voorbeeldgedrag, de richting en visie die moet worden gemaakt. Als de rest functioneert, dan gaat het heel goed met een club", klinkt Gerbrands stellig. "Als 99 procent van de mensen hun best doet en ik niet, dan heb ik een toporganisatie. En als ik het geweldig goed doe en de rest functioneert niet, dan wordt het dus niets."

Driehoeksverhouding

Earnest Stewart was de afgelopen vier jaar als technisch directeur één van Gerbrands vertrouwelingen bij AZ. "PSV gaat veel plezier aan hem beleven. Ik heb altijd goed met Toon samengewerkt", verzekert Stewart, die bij AZ nu met oud-honkbalcoach Robert Eenhoorn aan de slag gaat. "Toon zorgde voor duidelijkheid en had zijn eigen stijl, hij dacht altijd vooruitstrevend. Bij Toon stond de topsport altijd voorop."

Volgens oud-voetbalprof Stewart werkte hij en Gerbrands in een driehoeksverhouding met elkaar, waarbij de hoofdcoach het derde verbindingspunt was. "Toon had vooral invloed op de algemene kant, op de ontwikkeling en het functioneren van mensen. Ik keek vooral naar het technische aspect, de aan- en verkoop van spelers en talentenontwikkeling", legt de geboren Amerikaan uit.

"Nee, we kwamen nooit in elkaars vaarwater. Toon hield zich wel bezig met transfers, maar dan puur de onderhandelingen. Verder hield hij zich afzijdig. De coach is tot slot natuurlijk verantwoordelijk voor de prestaties op het veld."

Stewart probeert het vertrek van Gerbrands positief in te zien. "Of hij een leegte achterlaat? Ja, dat heb je denk ik met iedereen die vertrekt. Hij heeft wel behoorlijk wat neergezet bij AZ. Maar aan de andere kant biedt het weer kansen voor anderen."

Ajax op de stoep

In Eindhoven kunnen ze in ieder geval op de loyaliteit van Gerbrands rekenen. De afgelopen jaren stond Ajax twee keer op de stoep in Alkmaar, maar hield hij zich aan zijn woord.

Gerbrands had namelijk zijn woord gegeven aan Gertjan Verbeek dat hij niet tussentijds zou vertrekken. Dat bleek een van de eisen van Verbeek bij zijn aanstelling als trainer van AZ. En dat is precies wat ze in Eindhoven nodig hebben.

De mythe van Gerbrands

Gerbrands maakte al veel mee. Hij bereikte de top door keihard te werken, maar één bijzondere droom wil maar niet in vervulling gaan. Je kan het een obsessie noemen. Gerbrands hoopt ooit nog zijn idolen van de Amerikaanse band Eagles te ontmoeten en met ze op de foto te gaan.

"Ik ben er al tien jaar mee bezig", bekende Gerbrands in een interview met NOS Langs de Lijn. "Ik heb brieven geschreven, mijn netwerk ingeschakeld, ik probeerde alles, maar het is volkomen kansloos. Dat doen die mensen gewoon niet, ze werken niet meer aan dat soort dingen mee."

De wens van Gerbrands deed menig wenkbrauw fronzen. "Louis van Gaal (met wie hij bij AZ samenwerkte, red.) vond het belachelijk: een directeur die met iemand op de foto wil. Dat vond hij helemaal niets", zei Gerbrands lachend. "Het is een soort mythe voor me. Ze hebben nu ook een bepaalde leeftijd, als er een straks komt te overlijden, dan is die mythe helemaal weg."