"Overleg Gaza kan tweede fase in"

Na vier weken hevige strijd in de Gazastrook, is er op initiatief van Egypte een driedaags bestand. Volgens Palestijnse functionarissen zijn in totaal 1834 Palestijnen omgekomen en 64 Israëliërs, veelal militairen. Naar schatting hebben een half miljoen mensen noodgedwongen hun huis verlaten. Egypte hoopt tijdens de duur van het bestand te kunnen overleggen over een langdurige of zelfs permanente oplossing. Acht vragen aan correspondent Sander van Hoorn over de huidige stand van zaken.

1. Waarom fungeert Egypte als bemiddelaar?

"Egypte heeft belang bij een staakt-het-vuren tussen Israël en de Palestijnen omdat het land een vredesverdrag heeft met Israël. De Egyptenaren ontvangen veel geld van de Verenigde Staten. Daarnaast: als Egypte het voor elkaar krijgt om zo'n bestand tussen Israël en de Palestijnen te bewerkstelligen, dan staat dat goed op hun conto."

"Er zijn ook fysieke voordelen. Egypte grenst aan Israël en aan Gaza, met beide zijn betrekkingen. De Egyptische bevolking zet veel druk op de regering om de Arabische Palestijnen te steunen, maar de regering in Egypte is pro-Israël (regering Sissi). Sissi strijd tegen de Moslimbroederschap en Hamas is daar een afsplitsing van. Gaza wordt door de Egyptische media ook afgeschilderd als een zooitje ongeregeld."

2. Welke partijen zitten er aan tafel?

"Er zitten veel verschillende partijen aan tafel. Onder andere de islamitische Jihad, Israël, Hamas en Fatah (die partij bestuurt de Westbank). Op de achtergrond ook de Verenigde Staten, de VN en Turkije. Turkije zit erbij omdat Hamas die partij als eerlijk beschouwd. De VS staat aan de kant van Israël en is daardoor geen eerlijke partij in het conflict."

3. Hoe verloopt dat overlegproces?

"Via tussenpersonen, de partijen zitten niet met elkaar aan tafel. Israël onderhoudt nauwe contacten met de VS. Hamas met Turkije. De VN spreekt voornamelijk met Israël, omdat zij Hamas zien als een terroristische organisatie. Turkije onderhoudt het contact op haar beurt weer met de VS en VN. Mocht er een akkoord uit deze besprekingen komen, dan zal Egypte met een stukje papier handtekeningen moeten gaan halen bij de verschillende partijen."

4. Waar wordt precies over gesproken?

"Over veel dingen. Een van de hoofdpunten is de grens tussen Israël en Gaza en Egypte en Gaza. Hamas wil dat die grenzen open gaan. Egypte wil dat pertinent niet, want ook al is Gaza een zustervolk (Arabieren), er zijn meerdere redenen waarom Egypte dat niet wil. Ten eerste wil de Egyptische regering zo'n succes voor de moslimbroederschap niet toestaan. Ten tweede zijn er al genoeg infiltranten van die broederschap in de Sinaïwoestijn. Nog een groepering (de Palestijnen) die daaraan gelieerd is, is niet goed. Ten derde en laatste zullen veel werkzoekenden de grens overtrekken naar een gebied dat economisch zwak is, met alle gevolgen van dien."

5. Waarom is er nu wel succes bij de onderhandelingen en vrijdag niet?

"Beide partijen moeten toe zijn aan een staakt-het-vuren. Dat heeft nu niet eens zoveel met Egypte te maken. Israël heeft haar doelen bereikt in de Gazastrook, de tunnels van Hamas vernietigen. Israël trekt ook uit eigen beweging haar troepen terug. Daardoor kan Israël dat goed verkopen aan de bevolking. Voor Hamas geldt hetzelfde. Als Israël de troepen terugtrekt is de 'strategische balans' veranderd: Israël kan min of meer overal geraakt worden en dat presenteert Hamas als een overwinning. Daardoor kan het overleg nu een tweede fase in."

6. Wat willen Israël en Hamas in deze onderhandelingen?

"In die tweede fase komen de onderliggende problemen pas echt naar boven. Daar gaat het niet meer om schieten. Hamas zal de grenzen open willen en de kapotgeschoten gebieden weer willen opbouwen. Daarvoor zijn bouwmaterialen nodig. Maar Israël zal dat niet toestaan, want van beton en buizen kan Hamas weer tunnels en raketten maken. Maar zolang die materialen er niet zijn kan er niets opgebouwd worden. Dat zal voor problemen zorgen."

"Een ander belangrijk punt is dat duidelijk wordt wie Gaza echt bestuurt. Israël wil geen goede samenwerking tussen Hamas en Fatah. Dat zou voor een te machtig Palestijns blok vormen. En Hamas zou macht moeten inleveren ten gunste van Fatah. Dat terwijl een samenwerking tussen deze twee partijen kan zorgen voor bijvoorbeeld grensovergangen die onder bestuur van de Palestijnen staan. Zo'n samenwerking is dus nodig om een akkoord te bereiken."

7. Hoe groot is de kans op slagen van dit overleg?

"Dat ligt eraan hoe uitgebreid een akkoord wordt en hoeveel afspraken daar in staan. Als het een akkoord wordt met weinig afspraken dan zal er binnen een paar jaar weer geschoten worden. Pas bij goede afspraken heeft een akkoord kans van slagen."

8. Wat is het verschil tussen een permanent bestand en vrede?

"Als er vrede wordt gesloten dan moet de ruzie bijgelegd worden. Ook kom je dan op het gebied van het erkennen van een Palestijnse staat. Daar moeten Israël, de Palestijnen en de rest van de wereld mee akkoord gaan. Daar zijn heel veel afspraken voor nodig, en dat is nu nog een ver-weg-show. Bij een bestand is de ruzie niet bijgelegd, maar wordt er niet geschoten. Dat is eerder haalbaar."