Wachten op volgende crash?

Het is nog niet met zekerheid vastgesteld, maar het heeft er alle schijn van dat vlucht MH017 is neergehaald met een luchtdoelraket. Het roept de vraag op of zoiets vandaag of morgen ook elders kan gebeuren. In Afghanistan bestaan zorgen.

Kort na de Amerikaanse inval in Afghanistan, in 2001, meden luchtvaartmaatschappijen het land. Maar de laatste jaren vliegen steeds meer maatschappijen van en naar de hoofdstad Kabul.

Of dat zo blijft, is de vraag. De afgelopen tijd zijn er geregeld aanvallen geweest op de luchthaven van Kabul. "Als er meer volgen en het Afghaanse luchtruim niet meer veilig is, zal het vliegverkeer moeten worden aangepast", zegt een woordvoerder van het ministerie van Transport en Luchtvaart tegen persbureau Reuters.

NAVO niet bezorgd

De Taliban hebben wel korteafstandsraketten, maar over een systeem waarmee vliegtuigen op cruisehoogte kunnen worden neergeschoten, beschikken ze niet.

De NAVO maakt zich in Afghanistan dan ook niet ongerust: "De recente gebeurtenissen in Oekraïne hebben geen relevantie voor de actuele situatie in Afghanistan", zegt een woordvoerder tegen persbureau Reuters.

Al-Qaida

De Oekraïense autoriteiten zeggen dat het vliegtuig van Malaysia Airlines is beschoten met een BUK-luchtdoelsysteem. Defensiespecialist Ko Colijn zegt dat dergelijke systemen normaal gesproken alleen in handen van staatslegers zijn.

"Ook andere terreurgroepen, zoals al-Qaida, beschikken niet over geavanceerde luchtdoelsystemen", zegt Colijn.

Stingers

Volgens de defensiespecialist van Instituut Clingendael was de vrees jarenlang dat 'foute' regimes zoiets in handen kregen. "Israël heeft bijvoorbeeld bij Rusland aan de bel getrokken toen dat land S300-luchtdoelraketten wilde leveren aan Iran."

In 2001 en de jaren erna bestond de vrees dat Taliban-strijders met Amerikaanse Stingers Amerikaanse vliegtuigen zouden beschieten. De Stingers, die vanaf de schouder kunnen worden afgeschoten, had de VS zelf aan de islamitische strijders verstrekt toen die tegen de Russen vochten. Maar dergelijke wapens zijn niet vergelijkbaar met een luchtdoelraketsysteem als BUK, herhaalt Colijn.

Internationaal zijn wel (vrijblijvende) afspraken gemaakt om de verspreiding van ballistische raketten tegen te gaan. Ook Rusland heeft zich daarbij aangesloten, zegt Colijn. "Maar binnen die afspraken gaat het om raketten met een reikwijdte van minimaal 300 kilometer. Bij het BUK-systeem praat je over 10 tot 20 kilometer. De afspraken zouden wel uitgebreid kunnen worden."

Training

"In het hoofdkwartier van terreurgroepen als al-Qaida zal gesproken worden over de gebeurtenissen in Oekraïne, maar een geavanceerd luchtdoelsysteem in handen krijgen is niet eenvoudig. En dat geldt ook voor de bediening ervan."

Colijn zegt dat het BUK-systeem maanden training vergt. "Als de pro-Russische rebellen het pas kort geleden in handen hebben gekregen, moeten ze hulp van buitenaf hebben gehad, bijvoorbeeld van de Russen."

Eurocontrol

Luchtvaartmaatschappijen maken uiteindelijk een eigen afweging of een route wordt gewijzigd of niet, zei Brian Flynn van Eurocontrol gisteravond in Nieuwsuur. Ook kunnen staten om veiligheidsredenen hun luchtruim sluiten.

Oekraïne had bijvoorbeeld op 14 juli besloten dat vliegtuigen in de oostelijke regio op ten minste 10 kilometer hoogte moesten vliegen in plaats van op acht. "Maar het luchtruim was open en het merendeel van de vliegtuigen vloog er sinds half juni nog overheen", aldus Flynn.