Vestia: van swaps tot bijna-bankroet
De parlementaire enquête Woningcorporaties is het eerste onderzoek waarbij de hele corporatiesector onder de loep wordt genomen en verantwoording moet afleggen.
Waar gaan de verhoren deze week over?
Een van de grootste schandalen bij woningcorporaties is het bijna-faillissement van woningcorporatie Vestia. De geldproblemen daar werden veroorzaakt door ingewikkelde bankproducten: derivaten.
Toenmalig minister Spies startte in februari 2012 een onderzoek naar Vestia. Minister Blok ontving het eindrapport in december 2012.
De zaak-Vestia, de derivatenhandel, maar ook fraude en zelfverrijking van bestuurders en het gebrek aan toezicht zijn vandaag, donderdag en vrijdag de hoofdthema's van de verhoren.
Wat voor woningcorporatie is Vestia?
Vestia is (of in ieder geval was) de grootste woningcorporatie van Nederland. Ontstaan uit fusies van vijftien woningstichtingen en woningbouwverenigingen en vooral actief in Zuid-Holland, in de regio's Haaglanden en Rijnmond. Vestia beheert op dit moment bijna 90.000 huurwoningen en verkoopt nieuwbouwhuizen en oude huurwoningen.
Waardoor raakte Vestia in financiële problemen?
"Het jaar 2010 was ook financieel succesvol. Naast het stevig sturen op de lastenontwikkeling heeft vooral de lage rente op aan te trekken leningen bijgedragen aan dit positieve resultaat." Te optimistische woorden van bestuursvoorzitter Erik Staal in het Jaarverslag 2010.
Een half jaar later moest zijn corporatie gered worden van een faillissement. Vestia had het risico van een stijgende rente op leningen afgedekt met renteswaps of derivaten. De rente bleek juist te dalen, waardoor die producten niks meer waard waren en de banken meer onderpand eisten.
De banken moesten voor 2 miljard euro, bestemd voor sociale woningbouw, worden afgekocht. Andere corporaties betaalden daar 700 miljoen aan mee. De schade had zelfs 7 miljard euro kunnen zijn.
Waarom betalen de banken dat geld niet terug?
De bankproducten leken risico's af te dekken, maar leverden die dus juist op. Net als bij de MKB-bedrijven staan de banken op het standpunt dat zij hun klanten voldoende hebben geïnformeerd over de risico's van de derivatenproducten. Zij beschouwden de financiële mensen van de corporaties als deskundig.
Inmiddels mogen corporaties alleen onder strenge voorwaarden derivaten kopen en moeten banken hen beschouwen als niet-professionele belegger die je dus niet zomaar alles mag verkopen.
Waarom nam het bestuur van Vestia zoveel financiële risico's?
Vestia leende niet alleen om goedkope huurhuizen te kunnen bouwen. Met de derivaten en de voordelen van goedkope leningen kon Vestia snel in het hele land uitbreiden, ook in nieuwbouw en bedrijfspanden. Een ondernemende, risicovolle koers die werd gesteund door het bestuur en de raad van commissarissen.
Marcel de Vries, de financiële man, had op het laatst voor 24 miljard euro aan derivatencontracten uitstaan. Hij wordt ervan verdacht dat vooral voor zichzelf te hebben gedaan: hij zou via een constructie de provisies hebben opgestreken.
Erik Staal, die donderdag wordt gehoord, woont in een grote villa en heeft zichzelf een goede pensioenregeling gegeven. Hij wordt ervan beschuldigd zichzelf met miljoenen euro's te hebben verrijkt.
Heeft Vestia nog steeds last van de hele kwestie?
Een interimbestuurder heeft de ergste problemen opgelost. Het huidige bestuur van Vestia probeert de 2 miljard terug te krijgen bij Erik Staal en Marcel de Vries, die altijd nauw hebben samengewerkt.
Ook de oud-commissarissen, die hadden moeten ingrijpen, zijn aansprakelijk gesteld. Die rechtszaken zijn voorlopig nog niet afgerond. Over de riante pensioenregeling van Staal is ook het laatste woord nog niet gezegd.
Het huidige bestuur moet inkrimpen om het hoofd boven water te houden. Er is minder geld voor woningen en huurwoningen worden in de verkoop gedaan. Je kunt dus zeggen dat de huurders en het personeel van Vestia het nog dagelijks merken.
De verhoren beginnen om 9.30 uur en zijn live te volgen op NPO Politiek.
Gehoord worden Rinie Teuben, voormalig directeur-bestuurder bij Rentree, Eric Kemperman, oud-lid van de raad van commissarissen bij Rentree en Jeroen Lugte, oud-voorzitter van de raad van commissarissen bij Vestia.