Kruiswoordpuzzel bedreigde D-day

Kort voordat de grootste militaire operatie van de Tweede Wereldoorlog zou beginnen, dreigde een kruiswoordpuzzel roet in het eten te gooien. Vlak voor D-day doken er ineens allerlei codewoorden van de invasie op in de Britse krant The Daily Telegraph.

Eerder waren al de namen Juno, Gold en Sword opgedoken, de codenamen voor de stranden die de geallieerden zouden bestormen. Men had dat afgedaan als toeval, omdat de woorden vaker werden gebruikt in de puzzels.

Op 22 mei luidde een antwoord echter Omaha. De aanwijzing was: indiaan aan de Missouri-rivier. En op 1 juni kwam Neptune voorbij; opnieuw codenamen uit de operatie. Op 27 mei werd zelfs Overlord genoemd, de officiële naam van de gehele aanval.

Binnenstebuiten gekeerd

In paniek namen medewerkers van de Britse inlichtingendienst MI5 contact op met de maker van de kruiswoordpuzzel, Leonard Dawe. "Ze keerden me binnenstebuiten", zei hij in 1958, toen hij eindelijk over het voorval mocht praten.

"Ze gingen naar de school waar ik werkte en ondervroegen een andere collega die ook aan de puzzels had gewerkt. Uiteindelijk werd besloten ons niet dood te schieten." Het hele incident werd afgedaan als vreemd toeval.

Opgepikt

Maar wat Dawe de inlichtingendienst niet vertelde, was dat hij de puzzels niet zelf had gemaakt. Dat verhaal kwam pas in de jaren 80 boven water, bij een jubileum van de invasie.

Een oud-leerling verklapte toen dat Dawe hem en zijn klasgenoten de puzzels had laten maken, als hersenoefening. De jongens moesten woorden invullen in lege rasters en Dawe verzon daar later de aanwijzingen bij.

De codewoorden waren in de puzzels geglipt doordat de schoolkinderen ze hadden opgepikt van nabij gelegerde Amerikaanse en Canadese militairen. "Iedereen wist van de invasieplannen en kende ook wel codewoorden. We wisten allemaal dat de operatie Overlord heette", aldus de oud-leerling.

Rotgeschrokken

De kinderen bezochten het militaire kamp graag en militairen spraken vrijelijk over de plannen, "omdat we overduidelijk geen Duitse spionnen waren". "Honderden kinderen moeten geweten hebben wat wij wisten."

Na het verrassingsbezoek van MI5 liet Dawe de kinderen op een bijbel zweren dat ze het geheim nooit zouden verklappen. De oud-leerling: "Hij was zich rotgeschrokken. Ik moest beloven het nooit te vertellen en heb me daar al die jaren aan gehouden."