Rijks koopt masker van vervalser

Door verslaggever Jeroen Wielaert

Het Rijksmuseum is een curieus kunststuk rijker: het dodenmasker van meestervervalser Han van Meegeren, omlijst door een schilderspalet.

Het masker lijkt van brons, maar is in werkelijkheid gemaakt van bruin geschilderd gips. Het is een stille getuige van een briljante vervalser, zegt museumdirecteur Wim Pijbes.

De aanschaf bedroeg 300 euro. In kunsthistorisch opzicht is het geen prul, maar het zal niet direct worden getoond als een pronkstuk uit de twintigste eeuw.

Naschilderen van Vermeer

Van Meegeren (1889-1947) was een talentvol kunstschilder, die de technieken van de Nederlandse meesters beheerste en gebruikte voor zijn vervalsingen. Hij bedroog museumdirecteuren en kunstliefhebbers met een verbluffende versie van De Emmaüsgangers van Johannes Vermeer. Nazi-topman Herman Göring schafte zijn Christus en de overspelige vrouw aan.

Stuk voor stuk waren de werken producten van Van Meegerens zucht naar erkenning. Hij verdiende er veel geld mee en leefde tijdens de oorlog een leven vol luxe.

Na het einde van de bezetting werd hij aangeklaagd, voor collaboratie. Zijn verdediging tegen de aanklacht van collaboratie was dat hij de Duitsers juist had opgelicht. Hij bewees het door tijdens zijn proces nog eens te laten zien hoe goed hij was in het naschilderen van Vermeer.

Hij kreeg een jaar cel. In 1947 overleed Van Meegeren aan een hartaanval, 58 jaar oud.

Kunsthal

In de Rotterdamse Kunsthal was in 1996 een grote tentoonstelling te zien van het werk van Van Meegeren. Het was een eerbetoon aan een kunstenaar die groot was in al zijn fouten.

Wim Pijbes was destijds conservator in de Kunsthal en kende het dodenmasker. Vorig weekend zag hij het terug in een veilinghuis. Dinsdag liet hij bieden. Er was één andere belangstellende. De hamer ging omlaag bij 300 euro.

Gemengde gevoelens

Pijbes beschouwt zijn aanschaf met gemengde gevoelens. Hij noemt het masker een weerzinwekkend geval, dat hij zeker in huis wil hebben. "Van Meegeren hoort in het Rijks, omdat we vervalsingen van hem hebben en proefstukken. Maar op zich is het raar, want wie koopt iets van een boef?"

Het masker "houdt ons scherp", zegt Pijbes. "Het behoedt ons voor fouten. Dit stuk lijkt op brons, maar het is gips. Ook daar zet Van Meegeren mensen weer op het verkeerde been."

Het museum gaat het masker niet direct tentoonstellen. Volgens Pijbes moet het passen in een context. "Hij heeft zijn laatste rustplaats in het Rijksmuseum gevonden."