Kansrijk vaccin tegen darmkanker

Door onze redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink

Het Radboudumc in Nijmegen is begonnen met de ontwikkeling van een veelbelovend vaccinatieprogramma tegen erfelijke darmkanker. Negen mensen met het Lynch-syndroom zijn al gevaccineerd met eigen gemanipuleerde afweercellen en nog dit jaar volgen er elf. Door deze behandeling moeten patiënten minder vaak darmkanker krijgen, en als het gebeurt dan pas op latere leeftijd.

Het Lynch-syndroom is de meest voorkomende vorm van erfelijke darmkanker. Mensen met dit syndroom hebben een foutje in hun DNA waardoor ze een grote kans lopen om darmkanker te krijgen.

"Van alle mensen die darmkanker krijgen, heeft 5 procent het Lynch-syndroom", zegt de leider van het onderzoek, prof. Nicoline van Hoogerbrugge. Mensen met dat syndroom hebben tot 70 procent kans om voor hun 70e jaar darmkanker te ontwikkelen. Van alle darmkankerpatiënten overlijdt bijna de helft aan de ziekte.

Pacman

De proef werkt ogenschijnlijk simpel. De patiënt geeft bloed af dat na behandeling in een laboratorium weer terug het lichaam in gaat. "We leren het immuunsysteem om de cellen die zich tot kanker kunnen ontwikkelen, aan te vallen en te elimineren."

"Je kunt het vergelijken met het pacmanspelletje. De afweercel eet de ongezonde cel op", aldus Van Hoogerbrugge.

Immuuntherapie is een behandeling om het eigen immuunsysteem van patiënten te stimuleren om de ziekte aan te pakken. Het verschilt daarbij van bijvoorbeeld chemotherapie, waarmee wordt geprobeerd kankercellen met chemische stoffen. In 2013 werd immuuntherapie door het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Science betiteld als "de doorbraak van het jaar".

Hoopvol

Bij de negen mensen die gevaccineerd zijn, is volgens Van Hoogebrugge duidelijk te zien dat het immuunsysteem geactiveerd wordt door de vaccinatie. Dat geeft reden tot optimisme. "Het is nog in de onderzoeksfase. We hebben nog geen garanties, maar we hebben goede hoop op een positief resultaat."

Marieke Wikkerink is 33 jaar en heeft een genetische aanleg voor het Lynch-syndroom. Zij loopt grote risico om de darmkanker te krijgen. Zij doet mee aan het Nijmeegse vaccinatieonderzoek. "Ik kan ooit iets krijgen en ik moet maar wachten tot het de kop op steekt. Nu kan ik iets actiefs doen en dat voelt heel goed voor mij."

Dit onderzoek is een eerste stap in de ontwikkeling van een algemeen vaccinatieprogramma tegen darmkanker. Nu is het nog uitsluitend voor mensen met erfelijke aanleg voor het syndroom van Lynch. Het wordt in deze fase alleen gegeven aan patiënten van het Radboudumc.

Als de reacties van de gevaccineerde patiënten zo gunstig blijven, wordt het onderzoek uitgebreid naar meer deelnemers.