Der, die, das: streep erdoor?

Door redacteur Jolien Plante in Berlijn

Het is de meest gesproken taal binnen de Europese Unie: Duits. Om het belang van de taal te benadrukken, wordt vandaag de derde Dag van de Duitse taal gehouden. Bedrijfsleven, organisaties en scholen proberen op bijeenkomsten om leerlingen te enthousiasmeren voor het Duits.

Gemakkelijk is de Duitse taal niet. Veel Nederlanders struikelen over de lidwoorden der, die en das. Maar dat gaat misschien veranderen.

Onder taalkundigen gaan stemmen op om de lidwoorden te vervangen, bijvoorbeeld door het onzijdige das. Zo heeft het ministerie van Justitie in Berlijn alle overheidsinstellingen al bevolen om alleen nog onzijdige formuleringen te gebruiken. Ook de Duitse Wegenverkeerswet is sinds vorig jaar "gender-neutraal".

Mannelijke appel, vrouwelijke banaan

Waarom is het Duitse woord voor meisje onzijdig en dat voor stoplicht vrouwelijk? Probeer het maar eens uit te leggen aan mensen die de taal onder de knie proberen te krijgen. Leerlingen van de avondcursus Duits aan de Parlando-taalschool in Berlijn buigen zich zuchtend over de zoveelste grammatica-oefening.

"Waarom is een appel mannelijk, een brood onzijdig en een banaan vrouwelijk?", vraagt een Poolse student zich af. Docent Eckart moet het antwoord schuldig blijven. "Dat is gewoon zo", zegt hij en gaat dan verder met het onderwerp verkeer. Terwijl hij verder vertelt over 'das Schild' (het verkeersbord) en 'die Ampel' (het stoplicht), raken de leerlingen het spoor bijster.

Student(inn)en of Studierende

Het gebruik van der, die en das breekt niet alleen anderstaligen op, ook grote organisaties worstelen ermee. Neem het woord student: studenten zijn allang niet meer per definitie mannelijk. Maar een studente 'der Student' noemen, is uit den boze. Daarom worden samengevoegde vormen als 'Student(inn)en' gebruikt. Daarmee worden beide geslachten aangesproken.

Hetzelfde gebeurt bij Duitse beroepen, die van oudsher mannelijk zijn. Een paar letters toevoegen en vrouwelijke varianten als Architektin, Malerin en Professorin ontstaan. Critici noemen deze aanduidingen een vorm van geslachtsdiscriminatie. Duitse docenten krijgen daarom het advies om studenten met 'Studierende' (zij die studeren) aan te spreken.

Onhaalbaar

Oud-docent Kees Boogaard ziet niets in het gender-neutraal maken van de Duitse taal. Boogaard, die veertig jaar voor de klas stond, zegt dat het "compleet onhaalbaar" is om de taal "kunstmatig te manipuleren". Hij vergelijkt de mogelijke oplossing met het afschaffen van de of het in de Nederlandse taal. "Je gaat toch ook niet opeens het boom of het fiets zeggen?!"

Wel beaamt Boogaard dat het makkelijker zou worden om Duits te leren als der, die en das verdwijnen. "Maar je leert een taal niet omdat die eenvoudig is, maar omdat die je fascineert." Wie de taal moet gebruiken, bijvoorbeeld om de weg te vragen, heeft volgens Boogaard "lak aan de regeltjes".

Das Bundeskanzler?

Of bondskanselier Merkel in de toekomst ook werkelijk met 'das Bundeskanzler' wordt aangesproken, valt te bezien. Sowieso duurt het nog tijden voordat de grammaticaregels daadwerkelijk worden aangepast - als dat al gebeurt. De leerlingen bij Parlando moeten voorlopig dus gewoon verder zwoegen op der, die en das.