DNB wijst op risico's hypotheken

Het grote aantal hypotheken waarbij de marktwaarde van het huis lager is dan de hypotheekschuld vormt een sluimerend risico voor de banken. Dat schrijft De Nederlandsche Bank (DNB) in het halfjaarlijks rapport over de financiële stabiliteit.

De hypothekenportefeuille van de Nederlandse banken lijkt volgens DNB op een Januskop. Janus is een Romeinse god met twee gezichten. Aan de ene kant zijn er weinig betalingsachterstanden en wordt er weinig verlies gemaakt. Aan de andere kant zijn banken heel kwetsbaar door de enorme omvang van de hypotheekschuld van meer dan 645 miljard euro.

Onderwaterhypotheken

De huizenprijzen zijn sinds 2008 met ruim 21 procent gedaald, waardoor bijna 30 procent van de hypotheken onderwaterhypotheken zijn, zoals DNB dat noemt. Verkoop van het huis levert in die gevallen een restschuld op. Volgens het CBS gaat het om circa 1,4 miljoen huishoudens.

Het aantal mensen met een betalingsachterstand op hun hypotheek is toegenomen, maar blijft betrekkelijk laag. Het gaat nu om 1,3 procent van het totale aantal hypotheken. DNB verwacht wel dat dit aantal de komende tijd zal oplopen door de stijgende werkloosheid.

DNB schetst twee scenario's. Als de huizenprijzen niet stijgen en er niet extra wordt afgelost, zal het aantal onderwaterhypotheken nauwelijks dalen. Stijgen de huizenprijzen jaarlijks met 2 procent dan zijn ze na tien jaar weer terug op het niveau van 2008. Dan is bij driekwart van de onderwaterhypotheken de marktwaarde weer gelijk aan, of zelfs hoger dan de schuld. De overige hypotheken blijven een hardnekkig probleem en een risico voor banken.

Aflossingsvrij

Vorig jaar is er flink meer extra afgelost op de hypotheek, in de eerste negen maanden zo'n 7 miljard euro. In de tweede helft van 2013 verhuisde 5 miljard euro van de spaarrekening naar de hypotheekrekening.

De lage spaarrente leidt ertoe dat aflossen meer oplevert doordat de schuld afneemt en de maandlasten lager worden. Maar de extra aflossingen zijn druppels op de gloeiende plaat van de totale hypotheekschuld.

Eén op de drie huishoudens heeft een volledig aflossingsvrije hypotheek. In zes op de tien gevallen zijn dat 50-plussers. Maar zij hebben weinig afbetalingsproblemen en lossen ook het meeste af. Hun huis heeft doorgaans een forse overwaarde en ze beschikken doorgaans over spaargeld.

Van de dertigers en veertigers onder de huizenbezitters zit 40 procent met een restschuld, als ze hun huis nu verkopen. Bij de twintigers is dat zelfs meer dan 60 procent. Deze groep huishoudens beschikt over minder vermogen en spaargeld dan de 50-plussers en lossen dus veel minder extra af. Vandaar dat minder dan een kwart van de extra aflossingen plaatsvond bij huishoudens van wie het huis onder water staat.

2 miljard per jaar

In een zeer pessimistisch scenario met tegenvallende economische groei, hogere werkloosheid, dalende huizenprijzen en stijgende hypotheekrente lopen de verliezen bij banken op de hypothekenportefeuille op tot minstens 2 miljard euro per jaar.

Een flink deel van de risico s van de onderwaterhypotheken komt trouwens voor rekening van de overheid. Ruim de helft van onderwaterhypotheken is afgesloten met Nationale Hypotheekgarantie (NHG). Daarbij staat de overheid garant voor eventuele restschulden bij gedwongen verkoop buiten schuld, zoals bij arbeidsongeschiktheid, scheiding of overlijden.