De kans op een nucleaire aanslag

Je moet er niet aan denken, een terroristische aanslag met nucleair materiaal. Tijdens de grootste wereldtop in Nederland ooit, op 24 en 25 maart in Den Haag, wordt gesproken over het voorkomen daarvan. Maar hoe groot is de kans dat terroristen zo'n aanslag plegen?

De Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid Dick Schoof zegt dat bekend is dat terroristen belangstelling hebben voor nucleair materiaal. Dat weten de veiligheidsdiensten door uitspraken van terroristen en onderschepte communicatie.

"Een echte kernbom maken is erg ingewikkeld", zegt Schoof. "Maar de zorg ligt bij allerlei ander radioactief materiaal. Als je daar een vuile bom van maakt, zaait dat enorme angst."

Beveiliging

Het lijkt misschien onwaarschijnlijk dat terroristen nucleair materiaal in handen krijgen. Toch is er veel civiel nucleair en radioactief materiaal dat niet goed genoeg beveiligd is. Ook in Nederland wordt wel eens nucleair materiaal aangetroffen op een plek waar het niet hoort te zijn.

Meer dan honderd keer per jaar raakt er ergens in de wereld nucleair of radioactief materiaal kwijt, duikt het op, of wordt het zelfs gestolen, blijkt uit cijfers van het Internationale Atoomenergieagentschap (IAEA). Tussen 1993 en 2012 waren er 2331 meldingen (.pdf). Het IAEA gaat ervan uit dat er in werkelijkheid meer incidenten waren, want landen melden op vrijwillige basis.

De meldingen gaan vaak over radioactieve bronnen die in schroot opduiken en soms over materiaal uit ziekenhuizen. Zestien meldingen gingen over illegaal bezit van en handel in hoogverrijkt uranium of plutonium, materialen waarmee kernwapens worden gemaakt. In de meeste gevallen ging dat om een paar gram, maar ook wel eens om meer dan een kilo.

Incidenten Nederland

Ook Nederland heeft meldingen aan het IAEA gedaan (.pdf). Sinds 2000 is er 33 keer een melding gedaan, waarvan 19 sinds 2009. Het ging in tien gevallen om verrijkt uranium dat in schroot werd aangetroffen, waarvan zeven keer zelfs hoogverrijkt uranium in containers afkomstig uit bijvoorbeeld Rusland en Turkije. De IAEA doet onderzoek naar die gevallen en noemt het zorgelijk dat hoogverrijkt uranium bij herhaling is aangetroffen vanaf 2009.

Al deze meldingen gaan natuurlijk niet over materiaal dat in handen is geraakt van terroristen, maar ze laten wel zien dat radioactieve en nucleaire materialen niet overal goed genoeg beveiligd zijn. Dat er wel eens iets misgaat, blijkt ook uit de rapportages van ongewone gebeurtenissen in nucleaire instellingen in Nederland. Zo is er in 2012 een stralingsbron tussen Brazilië en Nederland zoekgeraakt (.pdf).

Geen kernwapens

Volgens de organisatoren is de NSS-top vooral bedoeld om met een zo groot mogelijke groep landen tot concrete afspraken te komen over het verminderen en beter beveiligen van materialen. Critici, waaronder milieuorganisatie Greenpeace, stellen de vraag waarom het grootste nucleaire gevaar niet op de agenda staat: kernwapens. Ook vredesorganisatie Pax voor Vrede noemt dit een gemiste kans.

De organisatoren van de NSS wijzen erop dat daar al andere platformen voor zijn.