Rus krijgt verknipt beeld Oekraïne
Door correspondent Geert Groot Koerkamp
"In Oekraïne heeft een fascistische staatsgreep plaatsgevonden. De hoofdstad Kiev is goeddeels in de as gelegd. Gewapende bendes zwerven er door de straten. De staat is geïmplodeerd en de politie is machteloos. Ultranationalistische strijdgroepen trekken op naar de Russisch-sprekende oostelijke delen van Oekraïne en de Krim om ieder verzet de kop in te drukken. Tienduizenden vluchtelingen trekken de grens over om in Rusland een veilig heenkomen te zoeken."
Dat is zo ongeveer het beeld dat miljoenen Russische televisiekijkers wel moeten hebben van de recente gebeurtenissen in Oekraïne. En zij niet alleen: ook in het oosten van Oekraïne, de Krim incluis, kijken veel Russisch-sprekenden dagelijks naar het Russische nieuws.
Geen wonder
Wie niet verder kijkt dan zijn neus lang is en alleen vertrouwt op de federale nieuwszenders zal daadwerkelijk de schrik om het hart slaan. In die situatie is het geen wonder dat inwoners van bijvoorbeeld de Wolgastad Samara dekens, levensmiddelen en ook kinderspeelgoed inzamelen om naar de noodlijdende vluchtelingen aan de grens te sturen.
Leden van het Russische hogerhuis spraken vorige week immers al van 140.000 vluchtelingen die de grens naar Rusland waren overgestoken. Vanuit Wolgograd, het vroegere Stalingrad, is een konvooi hulpgoederen onderweg naar de havenstad Sebastopol op de Krim.
Propaganda
Het besluit van Moskou zo nodig (want de aanwezigheid van Russische troepen op diverse strategische punten op de Krim wordt nog altijd niet officieel erkend) troepen te sturen naar Oekraïne om in de woorden van de senaatsvoorzitter Valentina Matvijenko "onze landgenoten te beschermen" sluit naadloos aan bij het permanente mediaoffensief.
De populaire Russische zanger Andrej Makarevitsj zei onlangs in een talkshow op de Oekraïense televisie dat hij sinds de dagen van Sovjetleider Leonid Brezjnev (overleden in 1982) niet meer zo'n onverholen propaganda op televisie had gezien.
Steunbetuigingen
In die tijd ging het vooral om de diepe ellende waarin de bewoners van Amerika en Europa hun dagen moesten slijten, in tegenstelling tot de Sovjet-Unie, waar de communistische heilstaat al bijna binnen handbereik lag. De berichtgeving op televisie wordt aangevuld met massale en spontane demonstraties in het hele land, waarop de Russische bevolking steun betuigt aan het Oekraïense broedervolk.
Soms zijn die steunbetuigingen oprecht, maar meestal gaat het om van bovenaf georganiseerde manifestaties die enkel tot doel hebben indrukwekkende televisiebeelden te produceren over de massale steun voor het Russische optreden tegen het buurland. Dat gebeurt volgens een beproefde methode, waarbij fabrieken, scholen en andere instellingen instructies krijgen een bepaald quotum te leveren voor de komende demonstratie.
De deelnemers krijgen vlaggen en spandoeken in handen gedrukt, moeten die op de afgesproken tijd en plaats ergens omhoog houden en leuzen scanderen alvorens ze weer naar huis mogen. Problemen met de politie zijn er nooit.
Tegendemonstraties
Het staat in schril contrast met de doorgaans spontane, impulsieve demonstraties tegen Russische inmenging in Oekraïne. Die zijn doorgaans niet officieel toegestaan, getalsmatig een stuk kleiner (tot groot leedwezen van de deelnemers) en de meeste eindigen met massale arrestaties. Van dit tegengeluid is ook weinig of niets te zien op de federale televisiezenders.
De mediaoorlog wordt beslist ook van de andere kant gevoerd. Oekraïense politici en officials voeden de eigen media geregeld met informatie over ophanden zijnde provocaties van de kant van de Russen. Maar Oekraïense televisiekijkers kregen ook voor de omwenteling en krijgen wel een grotere diversiteit aan meningen voorgeschoteld dan hun buren in Rusland. Velen van hen kunnen daarbij ook nog eens kijken naar de Russische zenders.
Tendentieus
De tendentieuze berichtgeving op de Russische televisie is niet iets van de laatste weken. De Russische nieuwslezers en correspondenten spreken al maandenlang uitsluitend van radicalen en extremisten wanneer ze het hebben over de massademonstraties in Kiev.
Inderdaad waren diverse radicale, nationalistische groepen daadwerkelijk prominent aanwezig bij het protest en leden van deze groepen zijn nu vertegenwoordigd in het landsbestuur. Dat juist deze groepen de val van president Viktor Janoekovitsj hebben versneld staat buiten kijf.
Maar de harde kern van het protest in Kiev werd gevormd door vreedzame burgers, studenten, zakenmensen, arbeiders, gepensioneerden, priesters, et cetera. En hen kregen de Russische televisiekijkers maar mondjesmaat te zien.