Oekraïne: wat je moet weten

Drie maanden geleden liep het Onafhankelijkheidsplein in Kiev vol met anti-regeringsdemonstranten. Afgelopen weekend gaven ze de bezetting van regeringsgebouwen nog op, maar nu is de vlam weer in de pan geslagen. Wat is er aan de hand in het grootste land van Oost-Europa?

Waar draait het protest om?

Het gaat allemaal over de vraag die Oekraïne al zo lang verdeelt: kiest het land voor Europa of voor Rusland? Tot eind november lijkt het erop dat president Janoekovitsj voor Brussel kiest door een handelsverdrag met de Europese Unie te tekenen. Maar de deal loopt stuk, omdat de partij van Janoekovitsj weigert een wet te tekenen die de vrijlating van oud-premier Timosjenko mogelijk maakt. Dat was een voorwaarde van de EU voor een verdrag.

Pro-Europese oppositiepartijen zijn verbijsterd. Hun aanhangers gaan de straat op. Aanvankelijk zijn het enkele duizenden betogers, maar dat aantal groeit snel.

Ze willen dat Janoekovitsj opstapt. Veel Oekraïeners geven hem de schuld van de slechte economische omstandigheden en ze zijn de wijdverbreide corruptie zat.

Europese politici ruiken onraad na het besluit. Ze klagen dat Oekraïne onder druk is gezet door Rusland. Dat ziet de vroegere satellietstaat liever in de eigen invloedssfeer en dreigt met sancties als Oekraïne toenadering zoekt tot het Westen. Dat is precies wat Brussel probeert: Oekraïne losweken van Rusland.

Rusland maakt overigens handig gebruik van de impasse tussen Kiev en Brussel. Half december belooft president Poetin de gasprijs met eenderde te verlagen en voor miljarden aan obligaties op te kopen. Het is koren op de molen van de Oekraïense oppositie.

Wat wil de oppositie?

De betogers willen toenadering tot Europa en het aftreden van Janoekovitsj, maar dat zijn niet hun enige eisen. Ze zijn ook boos over een wet die demonstreren in Oekraïne vrijwel onmogelijk moet maken. Die wet gaat half januari in, maar een week later wordt hij door het parlement weer ingetrokken. Daarna neemt premier Azarov ontslag en belooft zijn opvolger Arboezov een vreedzame oplossing voor het conflict te zoeken.

Arboezov loodst op zijn eerste werkdag een amnestiewet door het parlement, waardoor opgepakte demonstranten hun vrijheid terugkrijgen. Zo'n wet is een belangrijke eis van de oppositiepartijen, maar toch stemmen zij tegen het voorstel. Een voorwaarde voor amnestie is namelijk dat de demonstranten de bezette gebouwen en barricaden moeten verlaten.

Ondanks de bezwaren van de oppositie ondertekent president Janoekovitsj de wet. Afgelopen vrijdag laten de autoriteiten de laatste van de groep van de 243 aangehouden demonstranten vrij. Zondag beëindigen de betogers hun bezetting van het stadhuis van Kiev en andere overheidsgebouwen, waarna de openbaar aanklager laat weten dat alle beschuldigingen tegen hen van tafel zijn.

En dan loopt de spanning dinsdag in Kiev toch weer op. Parlementsvoorzitter Rybak weigert een hervorming van de grondwet op de agenda te zetten. De oppositie wil op die manier de macht van de president flink inperken. Buiten het parlementsgebouw komt het tot een gewelddadige confrontatie tussen oppositie en oproerpolitie.

Het dodental van het geweld in Kiev staat nu op 25 en een vreedzame oplossing lijkt verder weg dan ooit.