Noorse runencode ontcijferd

Een Noorse promovendus heeft een runencode ontcijferd waar wetenschappers al tientallen jaren zich het hoofd over braken. Jonas Nordby ontdekte de oplossing van de jötunvillur-code toen hij ruim tachtig codeboodschappen op hout en bot nog eens nader bestudeerde.

Van de onderzochte fragmenten bleken er negen in de jötunvillur-code te zijn geschreven. De doorbraak kwam toen Nordby ontdekte dat op een stuk hout twee namen stonden, Sigurd en Lavrans, in zowel de code als het reguliere runenalfabet.

De onderzoeker noemt dat fragment zijn Steen van Rosetta, naar de inscriptie die het mogelijk maakte hiërogliefen te lezen.

Letternamen

Nordby ontdekte dat voor de code een letter vervangen wordt door laatste letter uit de naam van die klank. Zo is de runenletter urr (u) vervangen door de r, wordt fe (f) de letter e en kaun (k) wordt n.

Het moeilijke van de code is dat meerdere letternamen eindigen op de letter r. Daardoor is de boodschap vaak niet met 100 procent zekerheid vast te stellen. "Het is soms gokken", zegt Nordby.

'Kus me'

Nordby denkt dan ook dat de code meer gebruikt werd om de namen van de letters te leren, dan om geheime boodschappen over te brengen.

Dat blijkt ook wel uit de boodschappen die hij aantrof bij de onderzochte teksten. Een tekst luidde "De beste runenschrijver ten westen van de zee heeft dit geschreven" , een andere "Kus me". Ook komt "vertaal deze runen" vaak voor, wat erop wijst dat de tekst werd gebruikt om les te geven.