Chodorkovski: man met 2 gezichten

Michail Chodorkovski werd opgepakt in 2003. Officieel omdat hij voor honderden miljoenen aan olie van de staat stal. Maar mensenrechtenactivisten waren er destijds van overtuigd dat de Russische justitie vooral achter hem aanzat omdat hij president Poetin te veel voor de voeten liep.

Hij was ooit de rijkste man van Rusland: 8 miljard dollar zou het vermogen van Chodorkovski zijn geweest toen hij werd opgepakt. Hij richtte als één van de eersten in Rusland een private bank op, Menatep, en was eigenaar van het op één na grootste oliebedrijf van Rusland, Yukos.

Gewetenloze zakenman

De zakenman profiteerde in de jaren 90 van de chaos die in Rusland heerste na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Hij kocht Yukos voor een prikkie, zo'n 350 miljoen dollar. Het bedrijf werd meer dan 40 miljard dollar waard.

Uit die tijd stamt het beeld dat Chodorkovski een gewetenloze zakenman was. Hij zou er nog agressievere methoden op na hebben gehouden dan zijn mede-oligarchen.

Maar er is ook een ander beeld van Chodorkovski. Een beeld dat mensenrechtenactivisten graag in stand houden, dat van voorvechter van de democratie.

Chodorkovski gaf financiële steun aan oppositiepartijen en ging in debat met president Poetin. Hij zou zelfs plannen hebben gehad om zijn bedrijven op te geven en zelf de politiek in te gaan.

"Dief"

In oktober 2003 kwam er een eind aan het succesverhaal Chodorkovski. Hij werd opgepakt op verdenking van belastingontduiking. Zijn bedrijven werden overgenomen door staatsbedrijven. Poetin was van zijn plaaggeest bevrijd, hoewel die plaaggeest vanuit de gevangenis doorging met het bekritiseren van het beleid van de president.

In december 2010 stond Chodorkovski opnieuw voor de rechter. Hij zou alle olie die Yukos had geproduceerd, gestolen hebben. Poetin was al voordat de rechter had geoordeeld duidelijk in zijn commentaar: "Een dief moet de gevangenis in", zei hij.

Het wierp vragen op over de onafhankelijkheid van de rechtspraak in Rusland. Poetin kreeg zijn zin; Chodorkovski werd veroordeeld en zou nog een aantal jaren vastzitten.

Charme-offensief

Onverwacht was het dan ook dat Poetin gisteren bekendmaakte dat hij zijn politieke tegenstander gratie verleent, waardoor hij acht maanden eerder op vrije voeten komt.

Volgens Poetin is de vrijlating het gevolg van de amnestiewet die in Rusland van kracht is geworden. Westerse waarnemers in Moskou denken dat het eerder om een charme-offensief gaat van Poetin met het oog op de Winterspelen in Sotsji.