Vandaag is de dag van Merkel

Door correspondent Tim de Wit

Het zit er op: 85 dagen na de verkiezingen heeft Duitsland officieel een nieuwe regering: Merkel-III.

Vanmorgen werd ze met overgrote meerderheid door de gloednieuwe Bondsdag voor de derde keer tot kanselier gekozen. Ze kreeg minutenlang applaus en nam felicitaties van de ruim 600 parlementsleden in ontvangst. Vandaag is haar dag.

Concessies

Maar hoewel ze de verkiezingen glansrijk won, zette ze uiteindelijk haar handtekening onder een regeerakkoord waarin Merkel veel heeft moeten inleveren. In de onderhandelingen moest ze duidelijk haar meerdere erkennen in de man die vandaag in haar schaduw staat. De nieuwe vice-kanselier en SPD-leider Sigmar Gabriel. Met zijn geslepen strategie loodste hij zijn partij, die slechts een kwart van de stemmen haalde in september, als volwaardig partner het komende kabinet in.

De SPD heeft zes ministerposten binnengehaald, zag daarnaast een groot deel van het verkiezingsprogramma terug in de uiteindelijke afspraken met Merkel en is Gabriel inmiddels minister van het door hem voorgestelde 'superministerie' van Economische Zaken en Energie.

Druk

Hoe kreeg hij dat voor elkaar? De SPD beleefde een vreselijke verkiezingscampagne, onder aanvoering van brokkenpiloot Peer Steinbrück. Die van de middelvinger. De voormalige minister van Financiën kon geen moment de harten van de kiezer stelen en zag zijn partij eindigen op een straatlengte achter Angela Merkel. Maar nadat Merkels vorige coalitiepartner, de liberale FDP, de kiesdrempel niet haalde kwam de SPD plotseling toch weer in beeld om een nieuwe regering mee te smeden.

En Gabriel had een geniale manier bedacht om weliswaar als verliezer van de verkiezingen toch op te kunnen boksen tegen Merkel. Zijn belangrijkste troefkaart: het "Mitgliederentscheid", een ledenraadpleging. Gabriel vond dat alle SPD-leden in Duitsland moesten kunnen beslissen over het uiteindelijke regeerakkoord, een unicum in Duitsland. Dit zou voor meer democratie zorgen, meer betrokkenheid bij de politiek - iets waar al decennia op straat over wordt geklaagd. De half miljoen SPD-ers hadden daarmee het laatste woord. Een prachtig politiek verkooppraatje.

Maar ondertussen wist hij daarmee Merkel tijdens de onderhandelingen voortdurend onder druk te zetten. Want als er te weinig SPD-plannen in het regeerakkoord zouden komen, zou zijn achterban alles afserveren. En dus moest Merkel schoorvoetend toegeven.

Eerst zei ze 'ja' tegen de invoering van het minimumloon, toen tegen de pensioengerechtigde leeftijd naar 63 voor mensen die er 45 dienstjaren op hadden zitten en ook het dubbele paspoort voor migranten komt er. Hoewel Merkel niet compleet met lege handen kwam te staan, bijvoorbeeld omdat ze haar belofte nakwam om de belastingen niet te verhogen, waren dit allemaal belangrijke SPD-punten.

Risico

Toch nam Gabriel een groot risico. Op voorhand was er namelijk veel scepsis onder zijn achterban om wéér met Merkel te regeren. En het referendum verliezen zou een doodsteek zijn voor zijn eigen politieke carrière. Maar hij won. Veel SPD-ers realiseerden zich uiteindelijk dat ze voor het blok waren gezet. 'Nee' stemmen was eigenlijk geen alternatief. Dan zou er vier jaar oppositie wachten, of nieuwe verkiezingen zelfs, met alle onzekerheid van dien. Nu had Gabriel een partij die z'n één-na-slechtste verkiezingsuitslag uit de geschiedenis haalde, keurig op ooghoogte naast Merkel weten te manoeuvreren. En dus werd hij daarvoor door de achterban uiteindelijk beloond, met een ruime meerderheid.

Energiewende

Ook in deze Grote Coalitie ? zoals een verbond tussen de twee grote middenpartijen CDU/CSU en SPD in Duitsland heet ? zou Gabriel weleens met de eer kunnen strijken. Door de nieuwe minister van Economische Zaken en Energie te worden, krijgt hij de regie over één van Duitslands grootste projecten in de geschiedenis: de Energiewende.

Als het hem lukt de stroomprijzen te drukken, zonder dat het ten koste gaat van de ingeslagen weg richting groene stroomvoorziening dan zal hij daar weleens gulzig voor beloond kunnen worden bij de volgende verkiezingen in 2017. Merkel zal hem in de gaten moeten houden.