Wat gebeurt er met het leenstelsel?

De Tweede Kamer debatteert vandaag met minister Bussemaker van Onderwijs over het nieuwe leenstelsel voor studenten in het hbo- en universitair onderwijs. De wet is omstreden.

Wat wil het kabinet veranderen?

Nu is er voor iedereen die naar het hbo of de universiteit gaat studiefinanciering. Die financiering bestaat uit de basisbeurs, een aanvullende beurs of een lening en een ov-studentenkaart. De basisbeurs, de aanvullende beurs en de reiskosten hoef je niet terug te betalen als je je studie op tijd afrondt.

Het kabinet wil dat deze 'gift' verdwijnt en wordt omgezet in een echte lening. Die lening mag in 20 jaar in plaats van 15 jaar worden afgelost. Voor vergoeding van openbaar vervoer voor studenten moet het kabinet nog een alternatief bedenken.

Wat blijft hetzelfde?

De aanvullende beurs, voor studenten van wie de ouders een laag inkomen hebben, blijft bestaan. Ook kunnen studenten tegen gunstige voorwaarden extra blijven lenen.

Voor wie verandert de studiefinanciering?

Het leenstelsel gaat alleen gelden voor nieuwe studenten van hbo en universiteit. Wie na de bacheloropleiding een masteropleiding wil volgen die na 1 september 2014 begint, valt in de masterfase onder het nieuwe leenstelsel. Wie na 1 september 2015 aan een bacheloropleiding begint, valt ook onder het leenstelsel. (De basisbeurs voor mbo-studenten boven de 18 blijft bestaan.)

Wanneer gaat het veranderen?

Het kabinet was van plan, althans dat staat in het regeerakkoord, om de basisbeurs voor nieuwe studenten in het schooljaar 2014/2015 te vervangen door een lening.

Minister Bussemaker heeft in juni 2013 zelf besloten het leenstelsel voor de bachelorfase een jaar uit te stellen, tot het schooljaar 2015/2016. Het kabinet wil wel gewoon doorgaan met het leenstelsel voor de masterfase, per 1 september 2014. Maar het is maar de vraag of daar een meerderheid voor is in de Eerste Kamer.

Waarom wil het kabinet een leenstelsel?

De bezuinigingen op de basisbeurs en de ov-kaart moeten samen structureel 1,2 miljard opleveren in 2018. (Het deel van de masterfase staat voor 133 miljoen per jaar.) Het kabinet wil dat geld weer investeren in onderwijs. Omdat het leenstelsel alleen gaat gelden voor nieuwe studenten, duurt het een paar jaar voordat de totale 'opbrengst' wordt gehaald. Overigens zijn er in 2017 weer Tweede Kamerverkiezingen.

Waarom spreekt het kabinet over het "sociaal" leenstelsel?

In het nieuwe leenstelsel wordt rekening gehouden met het inkomen van ouders en afgestudeerden. Studenten van ouders met een laag inkomen hebben recht op een inkomensafhankelijke aanvullende beurs.

Later, als de afgestudeerden aan het werk gaan, wordt bij de afbetaling van de studieschuld naar hun eigen inkomen gekeken. Leningen worden kwijtgescholden als iemand echt niet kan aflossen. Het kabinet vindt het ook sociaal dat studenten die later een goed betaalde baan krijgen, meebetalen aan onderwijs.

Hoeveel kunnen studenten per maand lenen?

Het kabinet gaat uit van een 'normbudget' per maand voor een student. Voor de gemiddelde uitwonende student is dat 1104 euro per maand, inclusief levensonderhoud, studiekosten, collegegeld, reiskosten en 130 euro voor ontspanning, sport en uitgaan (berekening van het Nibud).

Dit maandbedrag moet de student bij elkaar krijgen door de studielening en een bijdrage van zijn ouders, afhankelijk van hun inkomen. Kunnen de ouders niets bijdragen dan kan de student het maximale bedrag lenen. Voor een uitwonende student is dat maximaal 966 euro per maand, voor een thuiswonende student 771 euro per maand.

Hoeveel duurder is het nieuwe leenstelsel?

In de toelichting bij de wet schrijft het kabinet: Als de masterstudent aan een eenjarige masteropleiding ervoor kiest om de leenmogelijkheid volledig te gebruiken, dan leent de uitwonende student 3300 euro meer dan voorheen en de thuiswonende student 1200 euro meer dan voorheen. In combinatie met de verlengde terugbetalingstermijn van 20 jaar zal hij per saldo 19 euro respectievelijk 7 euro per maand meer aflossen dan vóór de invoering van dit wetsvoorstel (bij een rente van 2,5 procent).

Welke politieke partijen zijn tegen de plannen?

- De SP is tegen omdat de partij de gevolgen voor "arme studenten" te groot vindt.

- De PVV vindt dat teveel mensen te lang bezig zijn met het aflossen van hun schulden, ook als ze zelf al kinderen hebben.

- De ChristenUnie is bang dat mensen niet meer van mbo naar hbo gaan omdat ze dat zelf moeten betalen. Ook zijn ze bang dat jonge mensen met te hoge schulden de arbeidsmarkt op moeten en door een studieschuld geen huis kunnen kopen.

- Het CDA vindt dat het leenstelsel mensen uitlokt om onverantwoord grote leningen aan te gaan.

- D66 is voor een leenstelsel omdat dan meer geld naar het onderwijs gaat en de partij het redelijk vindt dat mensen met een "fatsoenlijk salaris" achteraf voor hun eigen studie betalen. Maar de partij is tegen dit plan, omdat onvoldoende is gegarandeerd dat het geld echt naar onderwijs gaat.

- GroenLinks heeft zelf een leenstelselplan bedacht, en vindt dat van het kabinet niet goed. De partij vindt de aanvullende beurs te laag en het collegegeld te hoog.

- 50Plus en de Partij voor de Dieren zijn ook tegen.

Zijn de zorgen van deze partijen terecht?

Het Sociaal en Cultureel Planbureau deed onderzoek naar de te verwachten gevolgen van het leenstelsel bij studenten en hun ouders. Maken mensen zich zorgen over deze maatregel? Gaan mensen bepaalde studies niet meer volgen? Durven mensen geld te lenen voor een studie? De reacties lopen erg uiteen, zo blijkt uit het SCP-rapport.

Gaat de wet het halen?

Regeringspartijen VVD en PvdA zijn uiteraard voor, het is hun eigen plan. De SGP is kritisch om dezelfde redenen als de ChristenUnie maar is met de nodige garanties wel bereid de wet te steunen. In de Eerste Kamer halen deze partijen samen 31 van de 75 zetels. Het antwoord is dus 'nee'.

Wat kan minister Bussemaker doen?

Minister Bussemaker heeft zich waarschijnlijk al neergelegd bij het feit dat het leenstelsel ook voor de masterfase een jaar wordt uitgesteld. Ze heeft dan een jaar de tijd om politieke steun te verwerven door de plannen een beetje bij te stellen.

Veel partijen en ook de hbo's en universiteiten, willen dat het leenstelsel in één keer voor de bachelor- en masterfase gaat gelden. Het wordt voor andere partijen misschien ook makkelijker om hun steun te geven als de gemeenteraadsverkiezingen en de Europese verkiezingen achter de rug zijn.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl