De presidentsjaren van Mandela
Nelson Mandela, de eerste zwarte president van Zuid-Afrika, werd beëdigd op 10 mei 1994 in het Union Buildings-amfitheater in Pretoria. Oud-president De Klerk trad terug en werd vice-president. Bij de ceremonie waren 45 staatshoofden en tientallen andere hoogwaardigheidsbekleders uit meer dan 130 landen aanwezig: de grootste bijeenkomst van wereldleiders in Afrika aller tijden.
In zijn rede sprak Mandela over Zuid-Afrika als een "regenboognatie, in vrede met zichzelf en de wereld". Hij droeg zijn inauguratie op aan iedereen, waar ook ter wereld, die zijn leven had gewijd aan de beëindiging van de apartheid.
Buiten het amfitheater, waar de pers was toegestroomd, hield Mandela de hand van De Klerk omhoog in een gebaar van triomf en verzoening. Vervolgens liet hij zich prijzend uit over De Klerk en zijn inspanningen voor het afschaffen van de apartheid en het doorvoeren van hervormingen.
Land voor iedereen
Hoewel het ANC bij de verkiezingen een absolute meerderheid had gehaald, koos Mandela ervoor om de Nationale Partij en Inkatha bij zijn nieuwe regering te betrekken. Van de achttien ministersposten gingen er zes naar de NP en drie naar Inkatha. Het Zuid-Afrika van president Mandela moest een land worden voor iedereen, niet alleen voor zwarten of alleen voor blanken.
De nieuwe Zuid-Afrikaanse grondwet, die in 1995 werd aangenomen, vormde de kroon op Mandela's presidentschap. De wet verbood discriminatie van welke minderheid dan ook. Voor Mandela vormde de nieuwe grondwet een triomf, iets waar het in zijn verdere presidentsperiode aan ontbrak.
Moeilijkheden
De overgang naar het nieuwe Zuid-Afrika verliep stroef en het doorvoeren van hervormingen bleek een allesbehalve gemakkelijke opgave te zijn. Verder had Mandela te kampen met corruptie binnen het ANC en het negatieve imago van zijn vrouw Winnie, van wie hij zich in 1996 liet scheiden.
De kwaliteiten van zijn leiderschap werden zowel in als buiten Zuid-Afrika herhaaldelijk in twijfel getrokken. Zo zou Mandela absoluut geen verstand hebben gehad van economische aangelegenheden.
Commissie
Eind 1998 ging in Zuid-Afrika onder voorzitterschap van bisschop Tutu de Waarheids- en Verzoeningscommissie aan de slag. Doel van de commissie was om de duistere zaken die hebben plaatsgevonden tijdens het apartheidregime boven tafel te krijgen. Zowel blank als zwart moesten zich hierbij verantwoorden.
Als voornaamste schuldige voor al het leed in Zuid-Afrika tussen 1960 en 1994, de periode waarmee de commissie zich bezighield, werd de Staat aangewezen. Oud-president Botha werd door de commissie hierbij zeer scherp veroordeeld, maar hij weigerde voor de commissie te getuigen.
Ook de protestbewegingen kregen van de commissie de nodige kritiek te verduren: zo werd de militaire vleugel van het ANC, de MK, verweten meer burgers dan agenten omgebracht te hebben en werd geconcludeerd dat het ANC en PAC niet altijd in overeenstemming met de mensenrechten hadden gehandeld.
Mandela's ex-vrouw Winnie werd tijdens de hoorzittingen beschuldigd van moord en geweldpleging eind jaren 80. Winnie Mandela bood op de laatste dag van de zittingen wel haar excuses aan voor de dingen die fout waren gegaan, maar bekende geen schuld. De beschuldigingen die tijdens de zittingen van de Waarheidscommissie waren geuit, betekenden het einde van haar politieke carrière binnen het ANC.
Bezoek aan Nederland
In maart van 1999 bracht Mandela nog een staatsbezoek aan Nederland. Het drukke programma was de vermoeide president wat te veel van het goede; hij schrapte een aantal programmapunten en laste rustpauzes in.
Wel nam hij een eredoctoraat van de Universiteit Leiden in ontvangst, ontmoette hij premier Kok en koningin Beatrix en legde hij een krans bij het monument op de Dam. Met zijn bezoek drukte Mandela zijn dank uit aan Nederland, dat hem altijd had gesteund in zijn strijd tegen de apartheid.
Laatste speech
In zijn laatste rede als president haalde Mandela nog eens fel uit naar de pers, buitenlandse hulporganisaties en zijn politieke tegenstanders, die er een 'contra-revolutionaire agenda' op na zouden houden. Mandela toonde zich verbitterd maar strijdbaar en klaar voor de overdracht van zijn ambt aan zijn opvolger.
Na de verkiezingen van 1999, waarin het ANC ruim 66 procent van de stemmen kreeg, nam Mandela afscheid van de politiek. Thabo Mbeki volgde hem op als president. De 80-jarige Mandela trad tevens terug uit het openbare leven om te genieten van zijn pensioen, het gezelschap van zijn kinderen en kleinkinderen, en zijn huwelijk met Graca Machel, met wie hij een jaar eerder was getrouwd.