Bitcoin: geld of computergame?

Door economie-redacteur André Meinema

Vannacht is de koers van de bitcoin over de kop gegaan. In luttele uren tijd steeg de koers naar meer dan 900 dollar om vervolgens weer terug te vallen naar 650 dollar. In januari kostte de internetmunt nog 13 dollar.

De digitale munt bewoog zich de voorbije maanden rond de 100 dollar maar begon een maand geleden aan een spectaculaire opmars. Volgens twitteraars deed de koers zelfs even 1000 dollar. Reden tot juichen voor de bitcoingebruikers en reden voor zorgen bij de critici.

Cryptografisch geld

Bitcoins is geen bank of hoofdkantoor maar een computersysteem, een netwerkprogramma. Het is een open community van gebruikers, kopers en verkopers van de virtuele munt. Het is digitaal geld dat je bewaart in een digitale portemonnee op je eigen pc. Nadeel: als je pc crasht of je wordt gehackt dan ben je het echt kwijt. Er bestaat niet zoiets als een depositogarantiestelsel.

Bitcoins zijn in 2009 bedacht door een Japanse programmeur. Hij ontwikkelde een ingenieus en complex softwareprogramma voor zogeheten cryptografisch geld. De gebruikers zochten een alternatief voor het huidige betalingsverkeer en het financiële systeem met banken en centrale banken.

Maximaal 21 miljoen

Het systeem geeft geld uit, maar mondjesmaat, want je kunt enkel bitcoins kopen van andere gebruikers. Loyale gebruikers kunnen extra bitcoins verdienen door mee te rekenen aan complexe rekensommen in het systeem. Dat heet 'mining', letterlijk het delven van geld.

Dat opgraven zal steeds langzamer en moeizamer gaan tot het maximum van 21 miljoen bitcoins bereikt is, dat zal ergens in 2030-2040 zijn.

Er is dus een plafond aan het virtuele geld, een soort schaarste. Maar een bitcoin is wel op te delen in eenheden tot 8 cijfers achter de komma en dat levert dus uiteindelijk 21 maal 10 tot de 14e macht aan stukjes geld op.

Het aankopen of verkopen van bitcoins en transacties als je iets koopt verlopen via versleutelde codes, die in het computersysteem wordt geregistreerd. Zelf blijf je anoniem.

Momenteel zijn er 12,011 miljoen bitcoins in omloop en enkele tienduizenden gebruikers. Vooral uit China groeit de belangstelling voor de bitcoins. De koersexplosie trekt de aandacht van veel vooral op een gokje beluste Chinezen.

Bits of money

Bitcoins zijn letterlijk bits, digitale stukjes geld in plaats van harde munten en knisperende biljetten. De waarde is virtueel en wordt bepaald door vraag en aanbod.

De koers fluctueert sterk en lijkt ook onderhevig aan speculatie; er zijn veel mensen die vooral aan de munt willen verdienen.

In de echte economie zouden dit soort koersfluctuaties een economische en financiële chaos veroorzaken. Een waardestijging van 5000 procent is ook niet normaal. De bitcoingebruikers noemen het groeistuipen, die vanzelf verdwijnen als bitcoins normaal worden.

Het oprollen van Silk Road Hidden Website in oktober, waar drugs en wapens met bitcoins gekocht konden worden, deed de koers even in elkaar klappen. Bitcoin leek in de greep van witwassers en criminelen. Maar de koers veerde snel weer op omdat maatregelen tegen uitwassen de munt ook betrouwbaarder maken.

Echt geld

De traditionele financiële sector met banken, toezichthouders en overheid, weet zich er nog geen raad mee. Het is echt geld en ook weer niet. Je kunt ermee betalen, het heeft een waarde en is inwisselbaar, maar het gaat buiten elke financiële instelling om.

Bitcoins vallen buiten de meeste wet- en regelgeving. Het is strikt genomen geen elektronisch geld, want er is geen erkende uitgevende instantie. Het is geen financieel product en het kopen en verkopen is geen financiële dienst. Het heeft meer weg van een computergame en toch werkt het in het echt.

Minister Dijsselbloem van Financiën liet in april in antwoord op Kamervragen al weten dat verdiensten en inkomsten uit bitcoins gewoon bij de belasting opgegeven moeten worden en dus belast worden.

In oktober 2012 schreef de Europese Centrale Bank al een rapport over het virtuele geld. Er zijn nog veel vragen over de risico's, de onzekerheden, integriteitsrisico's en mogelijke verstoringen van het echte geldverkeer. Het woord Ponzi-scheme, piramidespel, valt.

De Nederlandsche Bank zegt dat ze niet bij voorbaat negatief staat tegenover de opkomst van virtueel geld. Maar DNB volgt de zaak nauwgezet en overlegt met Frankfurt en Brussel en met het ministerie van Financiën.