Gaat China echt hervormen?
Door Marieke de Vries en Floris Harm
In China praat de Communistische Partij over hervorming van de economie. Dat gebeurt in een vergadering van het Centraal Comité van de Communistische Partij. Zes vragen over de Chinese partij.
Wat is het Centraal Comité?
Binnen de Communistische Partij van China, die meer dan 80 miljoen leden telt, is het Centraal Comité het hoogste orgaan. Het bestaat uit ongeveer 300 leden. Velen hebben een topfunctie binnen de partij, de staat en het leger. Het is bijzonder invloedrijk. Het dagelijks bestuur van China is in handen van het Staande Comité van het Politburo. Maar het Centraal Comité legt de basis voor het dagelijks bestuur, omdat dit orgaan stemt over de grote beleidslijnen en de topbenoemingen binnen de Partij.
Wat is het plenum?
Het Centraal Comité van de Communistische Partij van China is vorig jaar november voor 5 jaar benoemd. Gedurende die 5 jaar zijn er een aantal bijeenkomsten, de zogenoemde plenums. Tijdens die bijeenkomsten discussiëren en beslissen de leden over grote beleidsonderwerpen. De plenums vinden altijd achter gesloten deuren plaats en worden voorgezeten door de Secretaris Generaal van de Communistische Partij, de belangrijkste functie in China. Op dit moment is dat Xi Jinping.
Waarom is het derde plenum zo belangrijk?
Over het algemeen dient het eerste plenum om het nieuwe leiderschap vast te stellen. Het tweede plenum is een verdere kennismaking en gaat vooral over het personeels- en partijbeleid. Tegen de tijd dat het derde plenum plaatsvindt, zijn de nieuwe leiders ingewerkt in de machtsstructuur van de partijtop en kunnen ze hun bredere economische, sociale en politieke plannen presenteren. Meestal gaat het over de economie. Het derde plenum is verder belangrijk als lakmoesproef voor de slagvaardigheid van de nieuwe machthebbers. Worden er echt nieuwe stappen gezet, of is het een voortzetting van het beleid van de oude garde?
Worden er tijdens het derde plenum altijd hervormingen aangekondigd?
Nee. En soms blijkt pas achteraf dat er tijdens het derde plenum de basis werd gelegd voor een koerswijziging. Dan worden bepaalde hervormingen pas later, en mondjesmaat, ingevoerd. Als het bevalt, gaan ze ermee door. Als er veel verzet is, worden de pilotprojecten weer even geparkeerd, soms permanent. Toch kun je het derde plenum van het 11de partijcongres in december van 1978 wel baanbrekend noemen. Dat vond twee jaar na de dood van Grote Roerganger Mao Zedong plaats. En daar kondigde Mao's opvolger, Deng Xiaoping een periode aan van "hervorming en opening". En dat was historisch, want het bleek het begin van China's economische opmars waardoor het nu de tweede economische macht ter wereld is. Vijftien jaar later, op het derde plenum van het 14e partijcongres, maakte de partij opnieuw een belangrijke stap. China was voortaan een "Socialistische Markteconomie". Zo kon de partij een agressievere kapitalistische koers inzetten (met sanering van de staatssector, o.a.), zonder de ideologische veren af te schudden.
Wat kunnen we verwachten van het derde plenum van dit 18e partijcongres?
De nieuwe leiders hebben de afgelopen tijd in de staatsmedia herhaaldelijk gezegd dat er "ongekend veelomvattende" hervormingen zullen worden aangekondigd, maar dat is ook om de bevolking hoop te geven. Hoewel de economie is China nog steeds 7.5 procent groeit, zijn er nog veel problemen op te lossen in de Chinese maatschappij.
Men hoopt dat er landeigendom wordt ingevoerd, dat onder Mao is afgeschaft. Voor mensen op oudere leeftijd zou dat een appeltje voor de dorst kunnen zijn. De Chinese samenleving veroudert snel.Ook wordt er gesproken over het inperken van de macht van grote staatsbedrijven, die veel geld opslokken en weinig presteren. Meer ruimte voor private bedrijven, lagere belasting voor het midden en klein bedrijf en meer marktwerking dus. Op sociaal gebied hoopt men op meer rechten voor de arbeiders die van het platteland naar de stad zijn getrokken en daar geen recht hebben op zorg, onderwijs en sociale voorzieningen. Ze zijn tweederangs burgers.
Kondigen ze de hervormingen aan het eind van het plenum aan?
Er komt dinsdag, op de laatste dag, mogelijk een verklaring, maar die zal waarschijnlijk uit vage bewoordingen bestaan, zodat het nieuwe leiderschap er niet op vastgepind zal worden als er de realiteit weerbarstiger blijkt te zijn.