Wat u moet weten over Syrië

Wat gebeurt er in Syrië? Wie strijden er en waarom besteden media er zo veel aandacht aan? Hieronder een uitleg van de situatie.

Waarom is er een burgeroorlog?

Een reeks aanvankelijk vreedzame protesten tijdens de Arabische Lente in 2011 leidt na sterke repressie van de regering tot gewapend verzet. In eerste instantie geeft de regering toe aan sommige eisen van de demonstranten, zoals het opheffen van de noodwet en het toestaan van nieuwe politieke partijen. De demonstranten eisen echter ook het aftreden van Assad. Sindsdien is het geweld tussen de oppositie en het leger geëscaleerd. Sinds 2011 voert de internationale gemeenschap de druk op de regering op met economische sancties.Het huidige dodental in Syrië staat volgens de UNHCR op meer dan 100.000 en er zijn meer dan zes miljoen ontheemden, van wie er ruim twee miljoen het land zijn ontvlucht. Elke dag komen er 5000 vluchtelingen bij, zeggen de Verenigde Naties. Ze gaan vooral naar de buurlanden Jordanië, Irak, Libanon en Turkije.

Wie strijden er tegen het leger van Assad?

In de media wordt vaak gesproken over 'de rebellen' of 'de opstandelingen', maar in werkelijkheid strijden veel verschillende groepen tegen het regime. De regering van Assad bestaat voornamelijk uit Alawieten, een sjiitische minderheid in Syrië (12 procent).De grootste groep tegenstanders van Assad bestaat uit soennieten (59 procent). In het noorden van het land leven vooral veel Koerden (9 procent van de totale bevolking in Syrië). Zij strijden voor een autonome regio. In Syrië strijden verder extreem religieuze groeperingen tegen Assad. Jahbat al-Nusra groeit begin 2013 uit tot de sterkste rebellengroep, bestaande uit Syriërs en strijders uit andere Arabische landen, maar ook uit Europa en Azië. Verschillende groepen sluiten zich in 2013 aan bij de terreurgroep al-Qaida, die in Syrië vecht onder de verzamelnaam ISIS (Islamitische Staat Iraq en de Levant). Oppositiegroepen vechten ook met elkaar. Zo is bekend dat Koerden en leden van al-Nusra in het noorden van Syrië met elkaar vechten. Ook christenen worden aangevallen door al-Nusra-strijders. ISIS heeft een tiental commandanten van het Vrije Syrische leger gedood.Ook vanuit Nederland reizen radicale moslims naar Syrië om te vechten. Een exact aantal is niet bekend, maar volgens de Nederlandse Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zijn er zo'n honderd jihadisten uit Nederland vertrokken, van wie de de meesten naar Syrië. Voor zover bekend zijn vijf van hen omgekomen bij vuurgevechten.

Waarom zijn de spanningen de afgelopen weken verhoogd?

De Syrische regering gebruikte volgens de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk tijdens een aanval in de buitenwijken van Damascus op 21 augustus chemische wapens. Daarbij kwamen 281 (Fr.) tot 1429 mensen (VS) om, onder wie volgens de Amerikanen 426 kinderen.Drie dagen na de aanval meldt Artsen zonder Grenzen dat drie ziekenhuizen in Damascus zo'n 3600 patiënten met symptomen van zenuwgasvergiftiging behandelen. Op 21 augustus zijn inspecteurs van de Verenigde Naties op nog geen 10 kilometer afstand van een van de wijken waar de doden vielen. Vier dagen later krijgen de inspecteurs toestemming om de wijken te bezoeken. De monsters die ze daar nemen worden onderzocht in Europese laboratoria. Binnen een paar weken zijn de resultaten van het VN-onderzoek bekend.

Wat is het standpunt van Nederland?

De regering wil eerst de uitkomsten van het VN-onderzoek afwachten. Volgens premier Rutte moet daarna worden gekeken of Nederland stappen gaat zetten. Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken maakt diverse keren duidelijk dat als er chemische wapens zijn gebruikt, ook de schuldvraag beantwoord moet worden.De inlichtingendiensten AIVD en MIVD doen onderzoek naar gebeurtenissen in Syrië. Die diensten hebben nog geen hard bewijs gevonden dat het regime-Assad een gifgasaanval heeft uitgevoerd.

Wat gaat de rest van de wereld doen?

President Obama noemde de chemische aanval eerder "een aanslag op de menselijke waardigheid" en een gevaar voor de nationale veiligheid van de VS. Hij wilde militair ingrijpen, omdat het internationale verbod op het gebruik van chemische wapens anders een aanfluiting zou worden. Hij wilde daarvoor wel goedkeuring van het Congres. Vanwege een patstelling in de VN-Veiligheidsraad (Rusland en China, de bondgenoten van Syrië, waren tegen) was het onwaarschijnlijk dat de Verenigde Naties een aanval zouden steunen. Alleen Frankrijk en de Arabische Liga steunden militaire actie tegen Syrië openlijk. Een motie van de Britse premier David Cameron om militaire actie te ondernemen, haalde het net niet in het parlement. De Amerikaanse minister Kerry van Buitenlandse Zaken zei tijdens een persconferentie "retorisch" dat Assad een luchtaanval kon voorkomen door zijn chemische wapens te overhandigen aan de internationale gemeenschap. Daarop pleitte Rusland voor een diplomatieke oplossing. De VS en Rusland hebben na een paar dagen overleg in Genève een akkoord gesloten over het verwijderen en vernietigen van de chemische wapenvoorraden van Syrië. Ook treedt Syrië binnenkort toe tot de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens.

Militaire kaart van de regio rond Syrië

Hoe groot is het land eigenlijk?

Het is een land met ongeveer 21 miljoen inwoners in het Midden-Oosten, aan de oostelijke kant van de Middellandse Zee. Irak, Libanon, Turkije, Jordanië en Israël zijn buurlanden.Syrië is met 185.000 km2 vijf keer zo groot als Nederland (37.000 km2).De Alawieten, een religieuze minderheid (12 procent van de bevolking), hebben de leiding. President Assad behoort ook tot die geloofsgemeenschap.

Grote steden (inwonersaantallen voor de oorlog):

Aleppo, 2.985.000 inwoners (iets meer dan in de provincie Noord-Holland)Damascus (hoofdstad), 2.527.000 inwoners (vergelijkbaar met de provincie Noord-Brabant)Homs, 1.276.000 (vergelijkbaar met de provincie Utrecht)Hama, 854.000 inwoners (iets minder dan Amsterdam)

Hoe staat Syrië ervoor?

Voor de burgeroorlog in 2011 bestaat de Syrische economie uit industrie (olie, textiel, voedselverwerking, tabak: 23 procent), landbouw (16 procent) en diensten (61 procent).Tijdens twee jaar oorlog vervijfvoudigt de werkloosheid, keldert de Syrische munt tot eenzesde van zijn vooroorlogse waarde, krimpt de economie met 35 procent en lijdt de overheid miljarden verlies, meldt de New York Times. De gezondheidszorg in Syrië ligt plat, schrijft Der Spiegel. Nog maar 30 van de 75 openbare ziekenhuizen zijn in gebruik. In de zwaar bevochten stad Homs zou nog maar een van de twintig ziekenhuizen open zijn. "Het al-Kindi ziekenhuis in Aleppo, ooit de grootste en modernste medische faciliteit van Syrië, is nu een hoopje as", volgens Der Spiegel.

Lees hier meer over de standpunten van de verschillende landen of er wel of niet moet worden ingegrepen in Syrië.

Bronnen: CIA Factbook, New York Times, PBS, Der Spiegel, BBC, Washington Post