Barst economische bubbel China?
Door correspondent Marieke de Vries in Peking
De Chinese economie hapert. De export is met 3,1 procent gedaald ten opzichte van vorig jaar en verwacht wordt dat komende week tegenvallende groeicijfers naar buiten komen.
Tegelijkertijd zijn de Chinese banken nerveus of de centrale bank nog wel voldoende geld in omloop brengt. Particuliere investeerders zoeken hun heil liever in internetfondsen.
Wat is er aan de hand in de tweede economie ter wereld? Is dit de gevreesde crash waar economen al jaren over speculeren? Of zit de Chinese economie gewoon in een overgangsperiode?
Export zakt in
De basis van de economische groei werd dertig jaar geleden ingezet door de Chinese leider Deng Xiaoping. Hij liet kustgebieden ontwikkelen tot grote industriële zones. Er verrezen fabrieken waar buitenlandse bedrijven maar al te graag goedkope 'made-in-China' producten kochten.
Zo werd de export een van de belangrijkste pijlers onder de economie. Maar door de wereldwijde financiële crisis koopt het buitenland minder Chinese producten en daalt de export.
Nutteloze vliegvelden
De tweede pijler van het economische succes zijn investeringen, vooral van lokale overheden. Die ontvangen zelf geen belastingen, want belastinggeld gaat in China direct naar Peking.
Provinciesteden leenden via bedrijfsconstructies geld bij de banken om grote projecten te financieren. Door heel China werden mega-bruggen, vliegvelden, hogesnelheidslijnen en torenhoge flats in mega-woonwijken gebouwd.
Veel van die gebouwen staan nu leeg. In Peking geldt dat voor bijna 30 procent van de appartementen. Er wordt al gesproken van spooksteden en nutteloze vliegvelden.
Mega-schuldenberg
Door al die investeringen groeide er een enorme schuldenberg en kwamen banken te zitten met 'slechte leningen'; leningen die niet worden terugbetaald omdat de projecten veel minder waarde hebben.
Het nieuwe Chinese leiderschap onder president Xi Jinping maakt er prioriteit van om die schuldenberg terug te dringen en de geldkraan dicht te draaien. De centrale bank brengt bijna geen geld meer in omloop. Daardoor ontstond onrust in de bankenwereld: daar wordt gevreesd voor een tekort aan liquiditeit.
Minder overheid, meer consumptie
Xi Jinping staat voor de grote uitdaging de export- en investering gedreven economie om te vormen tot een consumptie gedreven economie. Dat lukt alleen als het staatsaandeel op de jaarbegroting terug wordt gebracht en het aandeel consumptieve uitgaven stijgt. Nu dragen consumenten voor minder dan 50 procent bij aan het bruto binnenlands product; zo laag is dat aandeel nergens anders.
Om dat te veranderen staat Xi Jinping voor een politieke uitdaging. De staat zou minder controle krijgen op de economie en dat betekent dat staatsbedrijven - en vooral de invloedrijke families die ze beheren - een stapje terug moeten doen. Verwacht wordt dat ze dat niet zomaar laten gebeuren en er politieke spanningen ontstaan.
Dreun voor grondstoffenmarkt
Als het de nieuwe Chinese leiders lukt om de economie om te vormen, dan zal dat grote invloed hebben op de wereldwijde grondstoffenmarkt. Voor de aanleg van alle megaprojecten waren veel grondstoffen nodig. Zo kocht China de afgelopen jaren 60 procent van de wereldwijde ijzervoorraad en 40 procent van het beschikbare koper.
Het wegvallen van zulke investeringen zou een klap zijn voor grondstofrijke landen als Brazilië, Chili of Australië. Ook Afrikaanse landen die grondstoffen exporteren naar China kunnen daar last van krijgen. De prijzen zullen kelderen. Voor een land als Nederland, dat net als China grondstoffen moet importeren, is dat dan weer voordelig.