NOS NieuwsAangepast

"Al-Qaida heeft geen logo nodig"

Door redacteur Lambert Teuwissen

Het logo bestaat uit een koran, kromzwaarden en een Arabische tekst en toch is het opvallend Nederlands. Dat komt door de oranje zon, een poldergroene achtergrond en aan weerszijden van de koran twee Nederlandse rijksleeuwen. Ook het beeldmerk van de Hofstadgroep is opgenomen in het nieuwe boek 'Branding Terror', een overzicht van terreurlogo's.

"Veel groepen doen dat: ze gebruiken standaardelementen als korans, zwaarden of de zon, en plaatsen die in een lokale context", legt de Duitse terrorisme-expert Artur Beifuss uit. Hij schreef het boek samen met de Italiaanse grafisch ontwerper Francesco Trivini Bellini. "De Hofstadgroep deed hetzelfde: het zijn de gebruikelijke moslimelementen, maar met een Nederlandse insteek."

Veelzeggend

Terroristen gebruiken al jaren beeldmerken om zich te onderscheiden. Beifuss noemt dat van de RAF een van de effectiefste: de rode ster met een kalasjnikov werd een evergreen. "Het was heel simpel, maar ook heel pakkend en herkenbaar. Als je het een keer gezien hebt, vergeet je het nooit meer."

"Een logo vertelt soms meer over een terreurgroep dan twintig pagina's uit een overheidsdocument", meent Beifuss. "Soms zie je een plaatje en weet je meteen waar de groep voor staat."

Zo toont het logo van FARC het gebied waar de organisatie aanspraak op maakt. In het ETA-logo kronkelt een slang om een bijl, wat staat voor de politieke en gewapende strijd. De overeenkomsten tussen het logo van Hezbollah en dat van de Iraanse Revolutionaire Garde verraadt de geschiedenis van de Libanese organisatie.

Eenvormig

Er worden snel trends zichtbaar in het boek. Er zijn veel korans en halve manen, maar toch ook veel gele sterren, kalasjnikovs, hamers en sikkels. De clichés worden regelmatig aangevuld met symbolen met een lokale betekenis, zoals de rode hand van Ulster of een Tamil-tijger.

"Terreurorganisaties leveren allemaal hetzelfde 'product', de gewapende strijd. Daarom hebben ze vaak ook gemeenschappelijke elementen, bijvoorbeeld wapens, zoals een zwaard", legt Beifuss de eenvormigheid uit. "Het is moeilijker om je te differentiëren dan bij een bedrijf, dat vaak een ander product levert dan de concurrent."

Onderscheid maken

Het aantal logo's nam een vlucht na de oprichting van Al Jazeera, dat er als Arabische tegenhanger van de BBC en CNN niet voor schroomde terreurvideo's uit te zenden. "De terreurgroepjes in het Midden-Oosten die het materiaal aanleverden gingen toen logo's gebruiken om zich te onderscheiden. Na de Amerikaanse inval in Irak kwam er een vloedgolf van terreurgroepen. Voor wie herkend wilde worden, was branding onmisbaar."

Ook de opkomst van internet droeg bij aan de ontwikkeling van terrorismebranding. "De terroristen begonnen hun video's zelf aan te bieden. Veel organisaties kennen tegenwoordig eigen videokanalen. Al-Shabaab uit Somalië heeft er een, evenals al-Qaida."

Onbekend

Desalniettemin zijn veel van de logo's in het boek onbekend bij het grote publiek. Wie het nieuws goed volgt herkent Hezbollah of Hamas nog wel, maar ondanks de beruchtheid van de ETA of de FARC zullen weinigen hun logo kennen. Dat komt deels doordat de terroristen zich in de meeste gevallen tot een beperkt publiek richten.

"Mensen zeggen wel eens dat deze logo's niet echt merken zijn, omdat wij ze niet kennen. Ik probeer dan uit te leggen dat als je in Bagdad of Beiroet bent opgegroeid, je de logo's zeker zou kennen. In Zuid-Beiroet kun je T-shirts, sleutelhangers en honkbalpetjes met het logo van Hezbollah kopen."

Zwarte vlag

Toch is het opvallend dat ook het beeldmerk van al-Qaida zo onbekend is. Het is een zwarte vlag, zoals die ooit door Mohammed werd gebruikt, met daarop in witte letters de shahada, de islamitische geloofsbelijdenis.

"Al-Qaida heeft geen branding nodig", stelt Beifuss. "Hun daden spraken voor zich. Iedereen kon op 9/11 de vliegtuigen live zien crashen. Daarna wist iedereen waar de groep voor stond."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl