Gaat Libanon Syrië achterna?

Door correspondent Sander van Hoorn in Libanon

Bij gevechten in Sidon, de derde stad van Libanon, zijn bijna twintig militairen om het leven gekomen. Ze voeren strijd tegen sjeik Ahmed al-Assir en zijn aanhangers. Ook aan die kant zijn mensen gedood. Er zijn berichten dat Assir, die zich verschanst heeft in zijn moskee, gewond is. De gevechten hebben alles te maken met de burgeroorlog in buurland Syrië.

De straten van Sidon liggen er verlaten bij. In het centrum van de stad, maar vooral aan de rand, wordt hevig gevochten. Er is sprake van geweer- en mortiervuur en van sluipschutters. Scholen en veel winkels zijn gesloten. Het Libanese leger trekt op naar de moskee waar de soennitische sjeik Ahmed al-Assir zich verschanst heeft. In een Palestijns vluchtelingenkamp zijn aanhangers van Assir ook in gevecht met het leger.

Dit weekend vielen gewapende aanhangers van Assir een controlepost aan van het Libanese leger. Ze waren boos vanwege de arrestatie door dat leger van leden van hun groep. Maar ook zonder die arrestatie was het leger voor Assir een legitiem doelwit, want volgens hem steunt het leger aartsrivaal Hezbollah en worden beiden bestuurd vanuit Iran. Ook andere controleposten en bases werden aangevallen. Het leger reageerde met de inzet van groot materieel en lijkt de tegenaanval voorlopig niet te willen staken.

Assir

Sjeik Ahmed al-Assir is een salafistische (soennitische) geestelijke uit Sidon. Hij steunt de Syrische oppositie in de strijd tegen president Bashar al-Assad. Hij doet dat met woord en daad. Eerder riep hij zijn volgelingen op hun broeders in Syrië te helpen, maar hij richtte in Libanon ook zijn eigen militie op om, naar eigen zeggen, tegenwicht te bieden tegen de sjiitische beweging Hezbollah.

De faam van de bebaarde Assir hield lange tijd gelijke tred met de overwinningen die de Syrische oppositie boekte in eigen land. Bij grote groepen soennitische moslims werd hij steeds populairder. Radicale gewapende soennieten. Groepen, vooral in Tripoli en Sidon, sloten zich bij hem aan. Hij werd gesteund, ook financieel, door voorname politici.

Qusayr

De strijd om het Syrische dorp Qusayr, vlak over de grens met Libanon, is om meerdere redenen bepalend geweest voor de situatie in Libanon. Assir vocht daar aan de kant van Syrische rebellen. Er is zelfs een video waarop hij te zien is in Qusayr.

Hezbollah vocht aan de kant van de Syrische regering. In feite vochten beide Libanese bewegingen in Syrië tegen elkaar. Hezbollah won deze strijd en sindsdien zijn de spanningen in Libanon nog verder opgelopen. De sektarische retoriek van Assir nam verder toe. Hij heeft er belang bij het gevecht naar Libanon te verplaatsen. Voor Hezbollah geldt het tegenovergestelde: door de actieve deelname aan de strijd in Syrië staan ze in Libanon onder toenemende druk. Door ook in Libanon het gevecht aan te gaan, kunnen ze alleen maar nog meer verliezen.

Hand overspeeld

De aanval van Assir op het Libanese leger is in die zin een geschenk uit de hemel voor Hezbollah. Opeens staat Assir niet tegenover hen, maar tegenover het leger en daarmee, voorlopig, tegenover een overgrote meerderheid van de bevolking. Het lijkt erop dat Assir niet heeft ingezien dat hier een lijn in het zand getrokken was. Grote delen van de Libanese bevolking vinden een aanval op het leger een brug te ver. De steun voor de tegenaanval van het leger is groot. Soennitische politici zitten in een spagaat. Ze hebben grote problemen met (de rol in Syrië van) Hezbollah en steunen Assir in zijn strijd, maar zien zich nu genoodzaakt die steun in te trekken of op zijn minst af te zwakken.

De mate waarin Assir het sektarische element van de strijd probeert uit te buiten, heeft zich als een boemerang tegen hem gekeerd. In een video uit zijn moskee roept hij soennitische militairen op te deserteren uit het leger. Naast een strategische nu ook een publicitaire misrekening. De sympathie voor Assir onder mainstream Libanon verdwijnt nu snel.

Alleen radicale, vaak gemaskerde en gewapende, sympathisanten van Assir hebben tot nu toe gehoor gegeven aan zijn oproep de straat op te gaan. Maandagmiddag gebeurde dat in een wijk van de hoofdstad Beiroet en op grotere schaal in de noordelijke havenstad Tripoli.

Intensiteit

De gevechten van dit moment laten opnieuw de gevoeligheid zien van Libanon, voor wat er in het buurland gebeurt. Het overslaan van de burgeroorlog in Syrië is al vele malen voorspeld en ook al vele malen afgekondigd. De werkelijkheid is dat de oorlog langzaam Libanon binnensijpelt.

Aan de grenzen met Syrië gebeurt dat al langer. En in Tripoli, waar de beide partijen in het Syrische conflict letterlijk in twee belendende wijken wonen, is het ook af en toe oorlog. Gevechten tussen die twee wijken zijn er al jaren, maar de intensiteit nam toe met de intensiteit van de gevechten in Syrië en met de betrokkenheid van Libanese groepen daarbij.

De sektarische tegenstellingen zijn na de Libanese burgeroorlog nooit verdwenen. De spreekwoordelijke emmer begon dus al met een flinke vulling. Elke ontwikkeling in Syrië en elke keer dat het conflict de grens oversteekt, raakt die emmer verder gevuld. Hoe vol hij zit, niemand die er iets zinnigs over durft te zeggen.

In elk geval denk ik niet dat de potentieel gevaarlijke gevechten in Sidon de spreekwoordelijke druppel zullen zijn. De inschattingsfouten van Assir lijken nu eerder dempend dan escalerend te werken.