Bloedige volksopstand herdacht

Door Stefan Kruszel in Berlijn

Vandaag 60 jaar geleden sloeg het Sovjetleger de volksopstand in de voormalige DDR met geweld neer. Zeker 55 mensen kwamen op 17 juni 1953 om.

Tijdens een herdenking hielden de Duitse bondskanselier Angela Merkel en president Joachim Gauck vandaag een toespraak. Er werd een minuut stilte gehouden en ter ere van de slachtoffers werden kransen gelegd.

10 procent meer produceren

In mei 1953 voerden de leiders van de Communistische Partij van de DDR, de SED, een normverhoging van 10 procent in voor arbeiders. Om de economische groei van het Westen bij te houden moest er meer geproduceerd worden.

De normverhoging leidde tot veel protest. Men vond dat die onhaalbaar was. Daarom besloten op 17 juni arbeiders door de hele DDR het werk neer te leggen en te demonstreren tegen het beleid van Walter Ulbricht, de leider van de Communistische Partij van de DDR.

De 73-jarige Wolfgang Jähnichen, die de opstand destijds als jongen van 13 meemaakte in Dresden, blikt terug.

De straat op

"Op een gegeven moment hadden zich tussen de tien- en vijftienduizend mensen verzameld in het centrum van Dresden. In eerste instantie was het een demonstratie tegen de slechte economische omstandigheden waarin de burgers van de DDR zich bevonden. Maar het sloeg om in een politieke opstand tegen de regering." De demonstranten eisten volgens Jähnichen vrije verkiezingen en de vrijlating van politieke gevangenen.

"Na schooltijd sloot ik mij als 13-jarige aan bij de demonstranten en liep met de menigte mee door de straten van Dresden. Al wist ik toen eigenlijk helemaal nog niet waar het precies over ging."

Jähnichen herinnert zich dat zij op het centrale plein van de stad werden opgewacht door de politie van de DDR. Zij grepen aanvankelijk niet in. Op het plein werd een standbeeld van Stalin door demonstranten neergehaald, waarna een grote groep demonstranten in de richting van de gevangenis trok en de vrijlating van politieke gevangenen eiste.

Het Sovjetleger

Het Sovjetleger was inmiddels de stad binnengetrokken en hield de demonstranten tegen. Om ze uit elkaar te drijven loste het Sovjetleger schoten over de hoofden van de menigte heen.

"Er ontstond paniek en de menigte vluchtte terug naar het centrale plein. Daar stond de politie van de DDR hen op haar beurt op te wachten. Demonstranten werden één voor één uit de menigte gehaald, in elkaar geslagen en als zoutzakken op vrachtwagens gegooid en afgevoerd. Geschokt over hoe de Duitse politie met de eigen bevolking omging, ben ik toen naar huis gerend waar mijn ouders doodongerust op me zaten te wachten."

Grootste vijanden

In Dresden zijn uiteindelijk niet zoveel mensen geëxecuteerd als in sommige andere steden in de DDR. De meesten werden door de SED tot lange gevangenisstraffen veroordeeld.

Maar de executies die plaatsvonden, gebeurden op dezelfde plek als waar de nazi's hun vijanden executeerden. "Hier begrijp ik tot op de dag van vandaag helemaal niets van. Hoe kun je je nou precies hetzelfde gedragen als je grootste vijanden?" vraagt Jähnichen zich af.

Het gewelddadige optreden van de autoriteiten leidde na 17 juni 1953 tot een piek in de vluchtelingenstroom vanuit de DDR naar het Westen.