Fraude voedsel niet gemeld

Door Gert-Jan Dennekamp en Jikke Zijlstra

Fraude met voedsel wordt in Nederland niet of nauwelijks gemeld. Ons voedsel wordt regelmatig getest, maar als uit de test blijkt dat er iets anders in zit dan het etiket meldt, wordt dat niet doorgegeven aan de voedsel- en warenautoriteit, NVWA.

Over de afgelopen twee jaar kreeg de NVWA zes meldingen van fraude, maar een rondgang van de NOS langs betrokkenen en deskundigen leert dat er in werkelijkheid veel vaker fraude wordt ontdekt. Niemand heeft een beeld van hoe groot de fraude is, maar "ik denk dat je gaat gillen als je weet om hoeveel gevallen het gaat", zegt een laborant.

Weinig aandacht

De branchevereniging van de levensmiddelenindustrie, de FNLI, weet niet hoe vaak er wordt gefraudeerd met etiketten. "Productintegriteit heeft weinig aandacht gekregen in de keten", zegt voorzitter Philip den Ouden. "Voedsel hierop laten testen gebeurt niet overal. Dat verbaast me, de risico's zijn niet systematisch in kaart gebracht. De inschatting van veel producenten was altijd: het zit goed, er wordt niet gefraudeerd."

Als de veiligheid van voedsel in het geding is, moet dit binnen vier uur worden doorgeven aan de NVWA. Voor fraude met voedsel, zoals verkeerde etiketten, is geen meldingsplicht. "Dit gebeurt dan ook niet of nauwelijks", zegt een medewerker van een laboratorium waar jaarlijks miljoenen voedselmonsters getest worden. "Mislabeling wordt niet gemeld door de producent." Ook worden andere bedrijven niet gewaarschuwd voor mogelijke fraude door een producent.

Volgens een voormalig NVWA-medewerker is de aanpak van fraude helemaal geen prioriteit meer voor de NVWA. "Dat is helemaal wegbezuinigd." De toezichthouder heeft er geen aandacht voor en de sector meldt fraude niet of nauwelijks. Een laborant noemt het 'zeer onwaarschijnlijk' dat er maar zo weinig fraude zou voorkomen.

Paardenvlees

De afgelopen maand heeft een ander laboratorium zo'n 6000 monsters getest op de aanwezigheid van paardenvlees. "Ik heb best veel positief getest, zoals kroketten, gehaktballetjes, biefstuk en lasagne. Een stoofpotje uit België bleek nul procent rund te bevatten en twee maanden geleden bleek een rundvleesworst uit 100 procent paardenvlees te bestaan."

Het laboratorium rapporteert aan de opdrachtgever; of het product daarna van de markt wordt gehaald is onduidelijk. De fraude of onregelmatigheden worden niet doorgegeven aan de toezichthouder.

Supermarkten

Supermarkten testen ook zelf hun producten. Albert Heijn test alleen de eigen-merkproducten. "Wij melden niet bij de NVWA, alleen als er sprake is van een gevaar voor de volksgezondheid," zegt een woordvoerder. In twee gevallen is de afgelopen jaren aangifte gedaan bij justitie. Eenmaal heeft dat volgens Albert Heijn geleid tot een veroordeling. Het bedrijf wil niet zeggen om welke gevallen het gaat.

Den Ouden: "Ik kan me voorstellen dat een producent denkt, wanneer hij fouten aantreft in zijn voedsel, bijvoorbeeld met het etiket: Ik gooi het weg en meld het niet." Die houding moet veranderen, vindt den Ouden. "Elke fraude-ontdekking zou verplicht gemeld moeten worden, bijvoorbeeld bij een speciaal meldpunt. Maar dat wordt wel lastig, want het ligt erg gevoelig."