"Eeuwig willen weten van de oorlog"

De 4 mei-voordracht tijdens de herdenkingsbijeenkomst in de Nieuwe Kerk in Amsterdam wordt dit jaar gehouden door Pauline Broekema.

In 'Geef mij onze klei maar' vertelt ze het verhaal van de ondergang van een joodse gemeenschap op het Groninger platteland. Ze stipt ook haar eigen verbintenis met de bezetting aan. De reden van, wat ze in de voordracht noemt 'mijn eeuwig willen weten van de oorlog.'

Broekema is verslaggever bij de NOS en schreef het boek 'Benjamin, een verzwegen dood' (2001), over het joodse leven in een Gronings dorp.

Ze verwerkt in haar voordracht materiaal dat ze ontving na de verschijning van haar boek. Dat er nog zo veel nieuwe gegevens loskwamen, ziet ze als een bevestiging van haar overtuiging dat het verhaal van de oorlog verteld moet blijven worden. En dat de ene geschiedenis de ander losmaakt.

Indringend

Zo vond ze deze week in haar postvak een envelop met een fotokopie van een fragment van een brief uit 1943. "Belangrijke regels, omdat iemand op heel indringende manier bericht over de deportatie van een hoogbejaard joods echtpaar uit het dorp Warffum. Des te aangrijpender, omdat ik de man en de vrouw in mijn voordracht noem. Op de envelop stond geen afzender, ik dacht even dat het een anonieme zending betrof. Tot ik een heel bescheiden reepje papier vond met naam en telefoonnummer van de afzender."

Broekema belde hem en hij vertelde dat het een nooit gepubliceerd schrijven is van een hoofdonderwijzer uit Warffum, die zijn neef, gedwongen tewerkgesteld in Duitsland, op de hoogte brengt van wat zich in het dorp afspeelt.

Angstwekkend

"De kopie bleek slecht leesbaar maar dankzij de man die hem mij zond weet ik nu precies wat er staat. Woorden die je niet snel vergeet", zegt Broekema:

'Vanmorgen zijn hier de beide laatste joden weggehaald: een echtpaar van samen meer dan 175 jaar, de oude man is blind en sinds jaren bedlegerig. Hij had geen kleren meer om aan te trekken, maar het was geen bezwaar. Het wordt angstwekkend om de stemming in het dorp te peilen.

Vanmiddag luidde de kerkklok voor het eerst na tweeënhalf jaar. Morgen wordt hij weggehaald; het was dus de laatste afscheidsgroet. In de omgeving zijn al verscheidene weg. Er moest eerst in de toren een stuk muur weggebroken worden, anders is er geen opening groot genoeg. En de aarde draait door.'