Chávez: socialisme of de dood

Door correspondent Zuid-Amerika Marc Bessems

"Helaas is het dit keer mislukt", zei de luitenant-kolonel met de rode baret in 1992. Hugo Chávez Frías: niemand in Venezuela had ooit van hem gehoord. Hij was de leider van een groep opstandige militairen en nam live op televisie de verantwoordelijkheid op zich voor het falen van zijn staatsgreep. Het was het begin van de lange politieke carrière van Hugo Chávez.

Veel Venezolanen zagen zichzelf in de opstandige militair: met zijn indiaanse uiterlijk zag hij er uit als één van hen. En net als 80 procent van de bevolking groeide ook Chávez op in armoede. Hugo en zijn oudere broer Adán (in totaal waren ze met zes jongens thuis), werden opgevoed door oma.

Leger

Hugo bleek een doorsnee leerling met talent voor tekenen en honkbal. Hij droomde van een carrière als honkbalspeler in Amerika, maar op zijn zeventiende koos hij voor een andere toekomst: het leger. Zijn eenheid werd ingezet om de restanten van een marxistische rebellenbeweging op te rollen.

Chávez vatte sympathie op voor de zaak van de guerrillero's. Hij was verontwaardigd over de hardheid waarmee sommige militairen hen aanpakten en begon in beslag genomen linkse literatuur te lezen. Hugo Chávez radicaliseerde en kwam in 1992 in actie. Maar de staatsgreep tegen president Carlos Andrés Pérez mislukte en Chávez eindigde achter de tralies.

Beroemdheid

Toen hij twee jaar later vrijkwam, was hij een beroemdheid. Talloze Venezolanen hoopten dat hij een einde zou maken aan de corruptie, het wanbeleid en de ongelijkheid in het land. De verkiezingen van 1998 won hij met gemak. Op 44-jarige leeftijd werd Hugo Chávez Frías president van Venezuela. Hij beloofde het land grondig te veranderen.

Om echte verandering tot stand te brengen, redeneerde de nieuwe president, moest het hele systeem op de schop. Hij veranderde de grondwet en eigende zich, via verkiezingen en referenda, steeds meer macht toe.

Een rijke minderheid moest niets van hem hebben. Op 11 april 2002 werd Chávez, ooit couppleger, afgezet en gevangengenomen door rebellerende militairen, maar binnen een dag zorgden zijn aanhangers ervoor dat Chávez terugkeerde als president.

Oliedollars

Toch bleven tegenstanders zich verzetten. Ze organiseerden een staking in de oliesector. Venezuela is één van de belangrijkste olie-exporterende landen ter wereld. Wekenlang lag de olie-industrie stil, maar uiteindelijk moest de verdeelde oppositie opgeven. Duizenden mensen werden ontslagen, Chávez nam de leiding van het staatsoliebedrijf over.

Chávez had nu onbeperkte toegang tot het zwarte goud. Voor het eerst in de geschiedenis vloeiden er petroleumdollars naar de allerarmsten. Er kwamen kliniekjes met Cubaanse artsen in de krottenwijken, gesubsidieerd voedsel en alfabetiseringscampagnes. Met de petroleumdollars kocht de president van het relatief kleine Venezuela wereldwijd invloed.

Hoewel zijn olie vooral naar de Verenigde Staten vloeide, was Chávez geen vriend van Washington. Hij werd beroemd met zijn tirades tegen de yankees. In een toespraak voor de VN vergeleek hij de Amerikaanse president George W. Bush met de duivel: "Het ruikt hier naar zwavel", zei Chávez. Hij raakte bevriend met Washingtons vijanden: Fidel Castro in Cuba, president Ahmadinejad van Iran en kolonel Kadhafi in Libië.

Crisis

Maar de olieprijs ging dalen en de wereldeconomie stortte in. Chávez kon veel van de subsidies voor de armen niet meer betalen. In de goede jaren had hij tal van bedrijven genationaliseerd, nu wreekte zich dat, bijvoorbeeld in de energiesector. Door inefficiënt beleid viel de elektriciteit regelmatig uit.

De misdaad nam explosief toe: Caracas is tegenwoordig een van de gevaarlijkste steden op aarde. Tot overmaat van ramp bleek de nieuwe voorhoede van Chávez minstens zo corrupt als de oude elite. Ver voordat bij de president kanker werd geconstateerd, was de economie van Venezuela al kwijnend.

In 2011 sukkelde de president zichtbaar met zijn gezondheid. Een griepje ging maar niet over, hij liep met een kruk en werd uiteindelijk opgenomen in een ziekenhuis in Havanna. Zijn gezondheidstoestand werd behandeld als staatsgeheim. Maar al snel bleek dat hij kanker had. Officieel presenteerde de militair Chávez zijn ziekte als een veldslag die gewonnen zou worden. Dat hij zich zorgen maakte was duidelijk: de traditionele leus 'Socialisme of de Dood' maakte plaats voor 'strijden en overleven'. IJdele hoop, zo bleek.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl